دوره 21، شماره 5 - ( 5-1402 )                   جلد 21 شماره 5 صفحات 414-406 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Bazargan S, Bahraminejad N, Moradi F, Falah R. THE EFFECT OF EDUCATIONAL PROGRAM BASED ON HEALTH BELIEF MODEL ON THE SELF-MANAGEMENT OF HYPERTENSION IN PATIENTS WITH TRANSIENT ISCHEMIC ATTACK. Nursing and Midwifery Journal 2023; 21 (5) :406-414
URL: http://unmf.umsu.ac.ir/article-1-4688-fa.html
بازرگان ثریا، بهرامی نژاد نسرین، مرادی فاطمه، فلاح رمضان. تأثیر برنامه آموزشی مبتنی بر مدل باور بهداشتی بر خودمدیریتی فشارخون بالا در بیماران مبتلا به حمله زودگذر مغزی. مجله پرستاری و مامایی. 1402; 21 (5) :406-414

URL: http://unmf.umsu.ac.ir/article-1-4688-fa.html

تأثیر برنامه آموزشی مبتنی بر مدل باور بهداشتی بر خودمدیریتی فشارخون بالا در بیماران مبتلا به حمله زودگذر مغزی
ثریا بازرگان1 ، نسرین بهرامی نژاد*2 ، فاطمه مرادی3 ، رمضان فلاح4
1- کارشناس داخلی جراحی، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی زنجان، زنجان، ایران
2- استادیار بهداشت جامعه، مرکز تحقیات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت، دانشگاه علوم پزشکی زنجان، زنجان، ایران ، Bahrami_n@zums.ac.ir
3- کارشناس ارشدپرستاری داخلی جراحی، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی زنجان، زنجان، ایران
4- دانشیار آمار زیستی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی زنجان، زنجان، ایران
واژه‌های کلیدی: مدل باور بهداشتی، فشارخون بالا، خودمدیریتی، حمله‌ی ایسکمی گذرا
متن کامل [PDF 444 kb]   (960 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (1570 مشاهده)
متن کامل:   (518 مشاهده)
مقدمه
حمله‌ی ایسکمیک گذرا[1]، نقیصه‌ای عصبی است که با فقدان ناگهانی عملکردهای حسی، حرکتی و بینایی، تظاهر می‌یابد (1). در ایالات‌متحده‌ی آمریکا، بروز سالیانه‌ی حمله‌ی ایسکمیک گذرا، بر اساس مطالعه کوهورت فرامینگهام که در مقطع زمانی 1948 تا 2017، انجام شد، 19/1 به ازای هر 1000 نفر برآورد گردید (2).
در ایران، آمار منتشر شده‌ای درزمینه‌ی شیوع حمله‌ی ایسکمیک گذرا، وجود ندارد اما آمارهای موجود در خصوص شیوع سکته مغزی بیانگر افزایش روزافزون بیماری‌های عروق مغزی می‌باشد. به‌طوری‌که سکته مغزی از شمین علت مرگ در سال 1990 به دومین علت مرگ‌ومیر در سال 2019 رسیده است (3).
عوامل خطرزای متعددی در ابتلا به حمله‌ی ایسکمیک گذرا مؤثر است. انجمن سکته‌ی مغزی امریکا، عوامل خطرزای حمله‌ی ایسکمیک گذرا را در قالب دودسته‌ی غیرقابل اصلاح و قابل اصلاح، طبقه‌بندی کرده است. علل غیرقابل اصلاح شامل سن، جنس، نژاد و سابقه‌ی خانوادگی و علل قابل اصلاح شامل استعمال دخانیات، چاقی، عدم تحرک فیزیکی، اختلالات قلبی، افزایش سطح لیپد های سرم، بیماری قلبی و عروقی، دیابت ملیتوس و فشارخون بالا می‌باشد (4) فشارخون بالا، قوی‌ترین عامل حمله‌ی ایسکمیک گذرا و سکته‌ی مغزی بوده و با شیوع 85 درصد بالاترین شیوع در بین سایر عوامل خطرزا را به خود اختصاص می‌دهد (5). با وجود انواع درمان دارویی و غیردارویی برای فشارخون بالا، کنترل این بیماری هنوز ضعیف است (6).
مصرف منظم دارو و اصلاح سبک زندگی، یکی از رویکردهای مؤثر در درمان فشارخون بالا است (1). بررسی متون، نشان می‌دهد تاکنون مداخلات آموزشی متعددی از جمله خودمراقبتی (7)، خانواده – محور (8)، فرد – محوروآموزش الکترونیک با سرویس پیام کوتاه (9)، در آموزش بیماران فشارخون بالا، مورد استفاده قرار گرفته است. در سال‌های اخیر، رویکرد خودمدیریتی در توانمندی سازی بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن از جمله مبتلایان به فشارخون بالا، مورد توجه قرار گرفته است (10). رویکرد خودمدیریتی، دیدگاه جامع‌تری در مقایسه با روش‌های مرسوم در آموزش بیماران مبتلا به فشارخون بالا دارد. این رویکرد به کنترل سبک زندگی اشاره دارد و روشی است که در آن، بیمار در پیشگیری و کنترل بیماری خود، نقش محوری دارد (11). اجزای کلیدی خود مدیریتی فشارخون بالا شامل تبعیت دارویی، خود کنترلی فشارخون، اصلاح سبک زندگی مثل تغذیه‌ی سالم، ورزش و ترک سیگار هستند که باید تقویت این موارد را در بیماران مورد هدف قرار داد (6).
مطالعات متعددی، اهمیت خودمدیریتی را درمبتلایان به بیماری فشارخون نشان داده‌اند، درهمین راستا، مطالعه‌ی اختر [2] و همکاران (2010) درباره‌ی سطح خودمدیریتی بیماران مبتلا به پرفشاری خون دربنگلادش، بیانگر نامطلوب بودن سطح خودمدیریتی به ویژه در بیماران مسن، مردان و بیماران تازه تشخیص داده شده بود (11). مطالعه وانگ[3] و همکاران (2017) در چین نیز نشان داد خودمدیریتی در مبتلایان به فشارخون بالا مطلوب نبوده و متأثر از سطح سواد بهداشتی و سطح تحصیلات و سن می‌باشد (12).
اثربخشی برنامه‌های آموزش بهداشت، به مقدار زیادی، به استفاده‌ی صحیح، از تئوری‌ها و الگوهای مورد استفاده در آموزش بهداشت، بستگی دارد، لذا امروزه استفاده از الگوها و تئوری‌های تغییر رفتار، برای متخصصان آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، ضروری است (13). مدل‌های متعددی درجهت مدیریت و آموزش مبتلایان به فشارخون استفاده شده است که از جمله‌ی این مدل‌ها، می‌توان به مدل بزنف [4]و مدل رفتار برنامه ریزی شده اشاره کرد (14). الگوی باور بهداشتی یکی از رایج‌ترین تئوری‌ها، در تحقیقات رفتار سلامتی می‌باشد. دراین الگو، رفتارهای پیشگیری کننده، مبتنی بر اعتقادات شخص است (14،11).
نظر به شیوع بالای حمله‌ی ایسکمیک گذرا واهمیت کنترل فشارخون در مبتلایان به حمله‌ی ایسکمیک گذرا، معرفی برنامه‌ی آموزشی مبتنی برمدل های تغییر رفتار، جهت آموزش این بیماران، ضروری احساس می‌شود. در همین راستا، مطالعه‌ی حاضر، با هدف تعیین تأثیر برنامه‌ی آموزشی مبتنی بر مدل باور بهداشتی بر خودمدیریتی فشارخون بالا، در بیماران مبتلا به حمله‌ی زودگذر مغزی انجام شد.

مواد و روش کار
مطالعه‌ی حاضر از نوع نیمه تجربی که به‌صورت پیش‌آزمون – پس‌آزمون با گروه مداخله و کنترل انجام شد. جامعه‌ی پژوهش را کلیه‌ی بیماران بستری شده در بخش اعصاب بیمارستان ولیعصر شهر زنجان در سال 1397 تشکیل دادند. مطالعه پس از تصویب طرح و دریافت کد اخلاق (IR.ZUMS.REC.1397.21)، از کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی زنجان آغاز شد. حجم نمونه، باتوجه به میانگین وانحراف معیار داده‌ها و همچنین ضریب همبستگی نمونه‌ها، از فرمول زیر تعیین شد.
 میانگین و انحراف معیار نمره‌ی عملکرد بر اساس مطالعه افتخار اردبیلی و همکاران (15) در گروه مداخله و کنترل به ترتیب (±3/1) 22/9 و (±3/9) 19/3 در نظر گرفته شد.
نمونه‌ها از طریق نمونه‌گیری در دسترس، انتخاب و بر اساس قرعه کشی با پرتاب سکه به صورت تخصیص تصادفی به دو گروه مداخله 27 نفر و گروه کنترل 27 نفر قرار گرفتند. معیارهای ورود به مطالعه، شامل داشتن سن 35 تا 70 سال (15)، تأیید ابتلا به حمله‌ی ایسکمیک گذرا بر اساس پرونده‌ی بیمار، داشتن ریسک فاکتور فشارخون بالا برای حمله‌ی زودگذر مغزی براساس پرونده‌ی بیمار و توانایی برقراری ارتباط کلامی و سلامت شنوایی و تسلط به زبان ترکی یا فارسی بود. معیارهای خروج از مطالعه نیز شامل ابتلا به بیماری جدی جسمی و روحی جدید در حین مداخله و شرکت در جلسات آموزشی و پژوهشی مشابه در طول اجرای مطالعه بود.
 ابزار مورد استفاده جهت جمع‌آوری اطلاعات پرسشنامه‌ی سه قسمتی ی شامل اطلاعات فردی (مورد سن، جنس، وضعیت تأهل، میزان درآمد خانواده، تحصیلات، شاخص توده‌ی بدن و بیماری‌های همراه) پرسشنامه‌ی خودمدیریتی اختر و همکاران (2010) (11)و سطح باورهای بهداشتی بیماران، بر اساس پرسشنامه‌ی مدل باور بهداشتی بود (15). پرسشنامه‌ی خودمدیریتی، دارای 5 بعد ، از جمله یکپارچگی( با 13 گویه )، خودتنظیمی( با 9 گویه)، تعامل با گروه درمان (با 9 گویه) ، خودپایشی (با 4 گویه) و تبعیت از برنامه‌ی درمانی( با 5 گویه) می‌باشد. امتیاز بندی گویه ها ، براساس مقیاس 4 امتیازی لیکرت، از هرگز ( با امتیاز 1) تا همیشه (با امتیاز 4) می‌باشد. بر اساس این پرسشنامه ، افراد بر اساس نمرات کسب شده در سه سطح قرار می‌گیرند. مددجویان در صورت کسب نمره‌ی 40 تا 80 ، در سطح ضعیف ، 81 تا 120 در سطح متوسط و 121 تا 160 درسطح خوب ، از نظر خود مدیریتی قرار گرفتند .
پرسشنامه‌ی مدل باور بهداشتی، شامل سازه‌های حساسیت درک شده (8 گویه)، شدت درک شده (8 گویه)، منافع درک شده (8 گویه)، راهنما برای عمل (8 گویه) و خودکارآمدی (8 گویه) می‌باشد. روش نمره گذاری کلیه‌ی سازه‌های مدل به‌جز آگاهی و راهنما برای عمل، بر اساس مقیاس لیکرت 5 نمره‌ای، از کاملاً مخالفم (امتیاز 1) تا کاملاً موافقم (امتیاز 5) می‌باشد. دامنه‌ی نمرات برای سازه‌های فوق، از 8 تا 40 بود. در خصوص سازه‌ی آگاهی و راهنما برای عمل نیز روش نمره گذاری، بدین صورت است که به پاسخ بله، نمره‌ی 2 و پاسخ خیر، نمره‌ی 1، تعلق گرفت. دامنه‌ی نمرات برای سازه‌ی فوق نیز از 8 تا 16 بود (13). به منظور استفاده از پرسشنامه‌ی خود مدیریتی، قبلاً ازتوسعه دهندگان پرسشنامه، اجازه‌ی ترجمه گرفته شد و سپس پرسشنامه، توسط پژوهشگر، به زبان فارسی، ترجمه و مجدداً توسط فرد آشنا به زبان انگلیسی، از فارسی به انگلیسی بر گردانده شد. مجدداً هر دو نسخه‌ی فارسی و انگلیسی توسط نفر سوم آشنا به زبان انگلیسی با هم مطابقت داده شد. در مطالعه‌ی حاضر، جهت ارزیابی روایی صوری و محتوایی، پرسشنامه‌ی نهایی، به ۱۰ فرد خبره شامل اعضای هیئت علمی دانشکده‌ی پرستاری و مامایی زنجان، ارائه و نظرات اصلاحی آنان اعمال گردید. جهت پایایی درونی ابزار در طی مطالعه‌ی راهنما، پرسشنامه، برای 15 نفر از بیماران، تکمیل شد و ضریب آلفای کرونباخ، برای کل ابعاد خودمدیریتی 816/0=α و برای کل ابعاد مدل باور بهداشتی 706/0=α برآورد گردید. جمع‌آوری داده‌ها، قبل و ۳ ماه بعد از مداخله انجام گرفت. فشارخون هر دو گروه از بیماران، قبل از مداخله و پس از آن در هر ماه، تا 3 ماه، اندازه‌گیری شد.
 برای انجام مداخله آموزشی، پژوهشگر در محیط پژوهش (بخش اعصاب بیمارستان ولیعصر زنجان) حضور یافت. ابتدا اهداف پژوهش به بیمارانی که معیار ورود به مطالعه را داشتند، ارائه شد و سپس بعد از کسب رضایت اگاهانه، مداخله شروع شد. در ابتدا پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک و وضعیت خودمدیریتی و باور بهداشتی تکمیل گردید و بعلاوه فشارخون بیمار کنترل گردید. سه جلسه آموزشی چهره به چهره فردی به مشارکت اعضای خانواده برای بیمار اتاق آموزش برگزار شد. جلسات آموزشی به صورت پشت سرهم بود و مدت آن از 45-30 دقیقه متغیر بود. در طول جلسات اموزشی بیماران نیز عقاید و تجربیات خود را در جلسه مطرح می‌کردند و اگر نظر و پیشنهادی داشتند، بیان می‌کردند. برنامه و محتوی آموزشی جلسه اول، شامل تعریف حمله‌ی ایسکمیک گذرا، سکته‌ی مغزی و فشارخون بالا و علایم آنها، ریسک فاکتورهای و عوارض فشارخون بالا بود. در جلسه‌ی دوم، اصلاحات مورد نیاز در سبک زندگی، شامل فعالیت فیزیکی، ترک سیگار و کاهش وزن و کاهش استرس و تاکید به مصرف منظم داروهای فشارخون بالا، ضد فشارخون منافع انجام اقدامات درمانی، مانند کنترل فشارخون در جهت عدم ابتلا به عوارض خطرناک بیماری و اشاره به موانع و مشکلات مسیر درمان و نتایج مثبت رعایت برنامه درمانی به مددجویان آموزش داده شد. به علاوه، به بیماران توصیه شد از روزنامه و کتاب و راهنمایی پرسنل درمان، جهت کنترل مؤثر فشارخون بالا، استفاده کنند. همه‌ی مباحث مطرح شده، بر طبق سازه‌های مدل باور بهداشتی بود. در جلسه‌ی سوم نیز مجدداً مباحث مطرح شده در جلسه اول و دوم با بیمار مرور شدند. در پایان، به بیماران توصیه شد که محتوای رفتارهای بهداشتی آموخته شده‌ی کلاس را درزندگی روزمره، اجرا نمایند. همچنین به بیماران توصیه شد که درصورت داشتن هر نوع سؤال یا مشکلی، با تلفن همراه پژوهشگر، تماس بگیرند. لازم به ذکر است که گروه کنترل در زمان انجام مداخله، مراقبت روتین بخش را دریافت کردند. اما به منظور رعایت اصول اخلاقی، کتابچه‌ی آموزشی تهیه شده در مورد خود مدیریتی فشارخون، بعد از جمع‌آوری داده‌های مربوط به پس‌آزمون، در اختیار گروه کنترل نیز قرار گرفت. اغلب مددجویان بعد از اتمام مداخله آموزشی ترخیص شدند. مدت پیگیری بیماران 3 ماه بود و در طی این سه ماه کمک پژوهشگر ماهانه به منزل مددجو (هم گروه کنترل و هم مداخله) مراجعه و فشارخون آنها را اندازه‌گیری نمودند. بعلاوه در پایان ماه سوم مجدداً کنترل فشارخون و تکمیل پرسشنامه خودمدیریتی و باور بهداشتی توسط کمک پژوهشگر انجام شد.
مطالعــه بعد از دریافت مجوز و نامه‌ی کمیته‌ی اخلاق از دانشگاه علوم پزشکی زنجان، با مراجعه به مرکز آموزشی و درمانی ولیعصر و پـس از توضـیح اهداف پژوهش و این‌که شرکت در مطالعـه بـه صورت آزادانه است، اقدام به نمونهگیری شد.
تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 16 انجام گرفت. ابتدا داده‌ها، با استفاده از آزمون کولموگروف اسمیرونوف، ازنظر برخورداری از توزیع نرمال، بررسی شدند. برای تعیین ارتباط بین متغیرها، از آزمون‌های تی مستقل و تی زوجی و کای دو و اندازه‌گیری‌های تکراری، استفاده شد. در تمام آزمون‌های آماری، سطح معنی‌داری، مساوی یا کمتر از 05/0 در نظر گرفته شد.

یافته‌ها
نتایج نشان داد هر دو گروه مداخله و کنترل، ازنظر متغیرهای دموگرافیک و زمینه‌ای مانند جنسیت، وضعیت تأهل، شغل، تحصیلات، محل زندگی، مصرف سیگار، بیماری‌های همراه و تعداد داروهای مصرفی برای فشارخون بالا، همگن بودند، اما در ارتباط با متغیر شاخص توده‌ی بدنی، همگن نبودند (جدول 1).
تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، بیانگر این است که، بعد از اجرای مداخله، سطح خودمدیریتی، در گروه مداخله و کنترل، از نظر آماری، تفاوت معنی‌داری داشت ) 006/0= (p و میانگین نمره‌ی خود مدیریتی گروه مداخله، به ترتیب از 113 به 123، بعد از مداخله، ارتقاء پیدا کرد. در خصوص ارتقای سطح باورهای بهداشتی، نتایج مطالعه نشان داد، میانگین نمره‌ی باور بهداشتی، در گروه مداخله، به ترتیب از 178 قبل از مداخله، به 184 بعد از مداخله، ارتقاء پیدا کرد. به علاوه بر اساس نتایج مطالعه، وضعیت باور بهداشتی بیماران در دو گروه مداخله و کنترل، از نظر آماری دارای تفاوت معنی دار بود (001/0>(p (جدول 2).
نتایج مطالعه درباره‌ی کنترل فشارخون، به این صورت بود که بعد از اجرای مداخله، میزان فشارخون، بین دو گروه مداخله و کنترل، از نظر آماری، تفاوت معنی‌داری نداشت ) 131/0> (p. البته بعد از اجرای مدل آموزشی، میانگین سطح فشارخون، در گروه مداخله، از 44/149 به 40/132 پس از سه ماه، از اجرای مداخله، کاهش پیدا کرد. در گروه کنترل نیز میانگین فشارخون، پس از سه ماه، از 51/148 به 66/136 کاهش یافت. اگر چه کاهش فشارخون بعد از انجام مداخله، در گروه مداخله از گروه کنترل بیشتر بود. اما تفاوت کاهش فشارخون بعد از مداخله در گروه مداخله و کنترل، معنی دار نبود (P>0.05) (جداول 3). همچنین نتایج آزمون اندازه‌گیری تکراری نیز نشان داد کاهش فشارخون در هر دو گروه معنی دار بود (P=0/001) اما دو گروه مداخله و کنترل تفاوتی معنی‌داری از نظر کاهش نداشتند (05 P˃0/)(جدول 4).
 

جدول (1): مقایسه‌ی مشخصات دموگرافیک بیماران موردپژوهش در دو گروه مداخله و کنترل
مقدار P درصد تعداد درصد تعداد
1 59% 16 59% 16 زن جنس
40% 11 40% 11 مرد
252/0 14% 4 7% 2 زیر 50 سال سن
85% 23 92% 25 بالای 50 سال
994/0 7% 2 7% 2 بیکار شغل
51% 14 55% 15 خانه دار
11% 3 7% 2 کشاورز
3% 1 3% 1 کارمند
25% 7 25% 7 بازنشسته
014/0 51% 14 18% 5 19 تا 25 اندکس توده بدنی
25% 7 63% 17 25 تا 30
22% 6 18% 5 بالای 30
779/0 70% 19 77% 21 هرگز مصرف سیگار
22% 6 14% 4 ترک شده
7% 2 7% 2 بله
908/0 25% 7 29% 8 دیابت بیماری‌های
همراه
15% 4 18% 5 قلبی
7% 2 3% 1 کلیوی
51% 14 48% 13 هیچ بیماری

جدول (2): میانگین و انحراف معیار متغیرهای خود مدیریتی و باور بهداشتی
  گروه

متغیر		 گروه کنترل گروه مداخله
آزمون تی مستقل
df
P-value
  میانگین انحراف معیار میانگین انحراف معیار
پیش‌آزمون خود مدیریتی 112 8/10 6/113 10 504/0 52 617/0
باور بهداشتی 45/175 7/7 2/178 6/6 237/1 52 222/0
پس‌آزمون خود مدیریتی 6/115 10 2/123 6/7 895/2 52 006/0
باور بهداشتی 176 7/7 8/184 05/6 424/4 52 0001/0

جدول (3): میانگین و انحراف معیار فشارخون در دو گروه کنترل و مداخله
گروه
فشارخون		 گروه کنترل گروه مداخله
آزمون تی مستقل
df
P-value
میانگین انحراف معیار میانگین انحراف معیار
فشارخون پایه 51/148 17/9 44/149 12/10 352/0 52 726/0
فشارخون یک ماه بعد 44/139 03/12 74/140 35/10 424/0 52 673/0
فشارخون دو ماه بعد 18/140 40/13 44/134 73/12 613/1 52 113/0
فشارخون سه ماه بعد 66/136 35/11 40/132 91/8 533/1 52 131/0

جدول (4): بررسی داده‌های آزمون اندازه‌های تکراری برای بررسی تفاوت بین گروه‌ها
مجذور اتا p-value F مقدار میانگین مربعات درجه آزادی مجموع مربعات منبع تغییرات متغیر وابسته
997/0 001/0 16052.88 4247611.57 1 4247611.57 تکرار فشارخون سیستولیک
015/0 384/0 772/0 204.167 1 204.167 گروه
264.601 52 13759.25 خطا
بحث و نتیجه‌گیری
مطالعه‌ی حاضر، با هدف تعیین تأثیر برنامه‌ی آموزشی مبتنی بر مدل باور بهداشتی بر خودمدیریتی فشارخون بالا، در بیماران مبتلا به حمله‌ی زودگذر مغزی انجام شد.
نتایج نشان داد مطالعه مداخله‌ی آموزشی با استفاده از مدل باور بهداشتی، می‌تواند به بهبود وضعیت خودمدیریتی در بیماران مبتلا به حملات ایسکمیک مغزی دارای فشارخون بالا منجر گردد. سطح خودمدیریتی، مرتبط با بررسی پارامترهای خود یکپارچگی، خود تنظیمی، تعامل با گروه درمان، خود پایشی و تبعیت از برنامه‌ی درمانی است. مطالعات متعددی، اهمیت خودمدیریتی را درمبتلایان به بیماری فشارخون، نشان داده‌اند، در همین راستا، مطالعه‌ی خضری و همکاران درباره‌ی تأثیر الگوی توانمندسازی خودمدیریتی بر کیفیت زندگی سالمندان مبتلا به فشارخون بالا، نشان داد، اجرای اصولی الگوی توانمندسازی خودمدیریتی با تأکید بر سالمندان مبتلا به فشارخون بالا، توانست به بهبود و ارتقای کیفیت زندگی بیانجامد (16). نتایج حاصل از مطالعه‌ی ما، با یافته‌های حاصل از پژوهش بالجانی و همکاران در مورد ارتباط بین مداخلات خودمدیریتی و تبعیت دارویی و سبک زندگی بیماران قلبی و عروقی، همخوانی دارد. چنان چه نتایج مطالعه‌ی ایشان، نشان داد که، مداخلات خودمدیریتی در تبعیت از رژیم دارویی و تغییرات سبک زندگی، در ابعاد مختلف رژیم غذایی کم چرب، می‌تواند کمک کننده باشد (17).
میانگین نمره وضعیت باورهای بهداشتی بیماران، در گروه مداخله و کنترل، قبل از مداخله، تفاوت آماری، معنی دار نبود. اما بعد از مداخله، میانگین نمره وضعیت باور بهداشتی بیماران، بین گروه مداخله و کنترل، از نظر آماری دارای تفاوت معنی دار بود، به عبارت دیگر، میانگین نمره باور بهداشتی گروه مداخله نسبت به گروه کنترل افزایش بیشتری داشت. سطح باورهای بهداشتی بیماران، با پارامترهای آگاهی، حساسیت درک شده، شدت درک شده، منافع درک شده، موانع درک شده، راهنما برای عمل و خود کارامدی مرتبط است و نتایج نشان داد پس از مداخله، بین گروه‌های مداخله و کنترل، به‌جز در متغیرهای موانع درک شده و راهنما برای عمل، در بقیه‌ی ابعاد، تفاوت معناداری دیده می‌شود. لذا بر اساس این نتایج، می‌توان گفت مداخله‌ی آموزشی با رویکرد مدل باور بهداشتی، در بهبود سطح باورهای بهداشتی بیماران، مؤثر بوده است. مدل باور بهداشتی، ادراک فرد از تهدید ناشی از یک مسئله‌ی بهداشتی و ارزیابی توامان از یک رفتار توصیه شده جهت پیشگیری یا مدیریت مشکل را مخاطب قرار می‌دهد(15). نتایج مطالعات انجام گرفته درزمینه‌ی به کارگیری الگوی باور بهداشتی در تغییر رفتار، حاکی از موفقیت آمیز بودن این الگو می‌باشد. به طوری که همسو با نتایج مطالعه‌ی ما، نتیجه‌ی مطالعه‌ی مظاهری دهوسطی و همکاران درباره‌ی تأثیر این مدل بر فعالیت فیزیکی در زنان دارای چاق ، مثبت ارزیابی شد. بر اساس یافته‌های این مطالعه ، آموزش بر اساس مدل باور بهداشتی، بر تصمیم گیری زنان برای افزایش فعالیت فیزیکی و کاهش وزن مؤثر بوده است (18). همچنین نتایج مطالعه‌ی انجام شده توسط شجاعی فر و همکاران طی سال‌های 1397 تا 1398 با هدف تأثیر مداخله‌ی آموزشی بر مبنای مدل باور بهداشتی، در کنترل بیماری فشارخون بالا ، نشان داد که در گروه مداخله، میانگین نمرات تمام سازه‌های مدل باور بهداشتی، به طور معنی‌داری افزایش یافت . نتایج حاصل از این مطالعه ، نشان داد که مدل باور بهداشتی ، در آموزش بیماران مبتلا به فشارخون، مؤثر بود (19).
درخصوص میزان فشارخون بیماران، نتایج یافته‌ها نشان می‌دهد، بعد از اجرای مداخله، میانگین نمره فشارخون، بین دو گروه مداخله و کنترل از نظر آماری، تفاوت معنی‌داری نداشت. البته در گروه مداخله میزان کاهش فشارخون بعد از 3 ماه بیشتر از گروه کنترل بود. دلیل این امر، شاید وجود تهدید درک شده، در هر دو گروه باشد، چرا که هر دو گروه، حمله‌ی ایسکمی گذرا را تجربه کرده‌اند، و این تهدید، می‌تواند عاملی برای تبعیت بهتر بیماران از برنامه درمانی باشد (20). نتایج مطالعه‌ی شاهبداغی و همکاران (1393)، تا حدی با نتایج ما همسو بود. به طوری که در این مطالعه، برنامه‌ی خودمراقبتی، بر کاهش فشارخون سیستولیک بیماران دیابتی، مؤثر نبوده ولی در کاهش فشارخون دیاستولیک مؤثر بوده است. از آنجا که بیماری فشارخون بالا، در بیماران دیابتی، شایع و اغلب حادثه خیز است، بهتر است با اجرای چنین برنامه‌ای، برای بیماران مبتلا به دیابت، میزان فشارخون را کنترل کرد (21). مخالف با نتایج مطالعه حاضر ، نتایج صادقی و همکاران ( 1393 ) درزمینه‌ی به کارگیری الگوی باور بهداشتی در کاهش فشارخون بیماران، نشان داد، در گروه مداخله ، میزان فشارخون سیستولیک و دیاستولیک بعد از مداخله، کاهش معنی‌داری داشته و مداخله‌ی آموزشی مؤثر بوده است و به میزان 8 میلیمتر جیوه در فشارخون سیستولیک و 4 میلیمتر جیوه در فشارخون دیاستولیک، کاهش رخ داده است(22). بیماری فشارخون بالا خطرناک بوده و خطر بیماری‌های قلبی و عروقی را اقزایش می‌دهد  (23). لذا با توجه به عوارض بیماری آموزش خود مدیریتی به تمام مبتلایان به فشارخون بالا پیشنهاد می‌گردد .
از جمله محدودیت‌های مطالعه حاضر دفعات کنترل فشارخون بود .با توجه به عوامل متأثر کننده فشارخون ، جهت نشان دادن بهتر اثرات مداخله اموزشی به نظر می‌رسد بهتر است دفعات سنجش فشارخون هفتگی باشد . از طرفی در مطالعه حاضر به علل محدودیت‌های زمانی ، حداقل مدت پیگیری در نظر گرفته شد، لذا برای ارزیابی بهتر نتایج مداخله آموزشی انجام مطالعات بعدی با مدت پیگیری بیشتر از سه ماه توصیه می‌گردد.
نتیجه‌گیری: بنابراین با توجه به ماهیت مزمن بیماری فشارخون بالا و ارتباط آن با ایجاد سکته‌ی مغزی و نیاز به درمان‌های طولانی مدت و همچنین با توجه به نتایج حاصل از این تحقیق و تأثیر آن بر خودمدیریتی فشارخون بالا ، به نظر می‌رسد استفاده از این مدل آموزشی، بتواند به کنترل فشارخون بالا ، کمک کند، هرچند در این مطالعه، کاهش فشارخون، چندان معنی دار نبود ولی شاید بتوان با افزایش حجم نمونه و اختصاص ساعات بیشتری برای آموزش این مدل، نتایج بهتری به دست آورد.
تشکر و قدردانی
این مطالعه، برگرفته از پایان نامه‌ی دوره‌ی کارشناسی ارشد است . نویسندگان از معاونـت تحقیقــات و فنــاوری دانشــگاه علــوم پزشــکی زنجان به جهت حمایت مـالی از ایـن طـرح و همچنین و همکاران محترم بیمارستان ولیعصر و آنانی که ما را در اجرای این طرح یاری نمودند، همچنین از کلیه‌ی بیمارانی که بدون حضور مشارکت آنان، اجرای این طرح میسر نبود، تشکر و قدردانی می‌نمایند.
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: پرستاری
فهرست منابع
1. Hinkle J L, Cheever K H, Hinkle J L. (2018). Brunner & Suddarth's textbook of medical-surgical nursing. 14th edition. Philadelphia: Wolters Kluwer;2018. [URL]
2. Lioutas VA, Ivan CS, Himali JJ, Aparicio HJ, Leveille T, Romero JR, Beiser AS, Seshadri S. Incidence of Transient Ischemic Attack and association with long-term risk of stroke. JAMA 2021;325(4):373-381. doi: 10.1001/jama.2020.25071. [DOI:10.1001/jama.2020.25071] [PMID] [PMCID]
3. GBD Compare. University of Washington. Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME); 2019. Available from: https://vizhub.healthdata.org/gbdcompare. Accessed October 7, 2021. [URL]
4. Ferris A, Robertson RM, Fabunmi R, Mosca L. American heart association and american stroke association national survey of stroke risk awareness among women. Circulation 2005;111(10):1321-6. [DOI:10.1161/01.CIR.0000157745.46344.A1] [PMID]
5. Zhang WW, Cadilhac D, Donnan G, O'Callaghan C, Dewey H. Hypertension and TIA. Int J Stroke 2009;4(3):206-14. [DOI:10.1111/j.1747-4949.2009.00277.x] [PMID]
6. Neminqani DM, El-Shereef EA, Thubiany M. Hypertensive Patients: Self-Care Management Practices in Al-Taif, KSA. Int J Sci Res 2013;12(4):1705-1714. [DOI:10.21275/v4i12.NOV152310]
7. Daniali SS, Eslami AA, Maracy MR, Shahabi J, Mostafavi-Darani F. The impact of educational intervention on self-care behaviors in overweight hypertensive women: A randomized control trial. ARYA Atheroscler 2017;13(1):20-8. [PMCID]
8. Bahraminejad N, Hanifi N, Moosavi Nasab N. Comparing the effect of two family-and individual-based interventions on blood pressure and lifestyle. J Qazvin Univ Med Sci Health Serv 2008;12(1):62-79. [Google Scholar]
9. Sheikh Abumasoudi R, Salarvand S, Fesharaki H, Atashi V, Moghimian M, Kashani F, et al. The effect of electronic education and short message service on hemoglobin A1C, interdialytic weight gain and blood pressure in diabetic patients undergoing hemodialysis. J Urmia Nurs Midwifery Fac 2015;13(7):620-9. [Google Scholar]
10. Hessler DM, Fisher L, Bowyer V, Dickinson LM, Jortberg BT, Kwan B, Fernald DH, Simpson M, Dickinson WP. Self-management support for chronic disease in primary care: frequency of patient self-management problems and patient reported priorities, and alignment with ultimate behavior goal selection. BMC Fam Pract 2019;20(1):120. [DOI:10.1186/s12875-019-1012-x] [PMID] [PMCID]
11. Akhter N. Self-management among patient with hypertension in Bangladesh . [dissertation]. Prince of Songkla University; 2010. [Google Scholar]
12. Wang C, Lang J, Xuan L, Li X, Zhang L. The effect of health literacy and self-management efficacy on the health-related quality of life of hypertensive patients in a western rural area of China: a cross-sectional study. Int J Equity Health 2017;16(1):58. [DOI:10.1186/s12939-017-0551-9] [PMID] [PMCID]
13. Nutbeam, Don, Harris, E. and Wise, W. (2010) Theory in a nutshell: a practical guide to health promotion theories. Sydney: McGraw-Hill;2010. [Google Scholar]
14. Arani MD, Taghadosi M, Gilasi HR. The effect of education based on basnef model on lifestyle in patients with hypertension. Iran Red Crescent Med J 2017; 19(11):e40731. [DOI:10.5812/ircmj.40731]
15. Eftekhar Ardebili H, Moradi H, Mahmoudi M. Effect of educational intervention based on the health belief model in blood pressure control in hypertensive women. J Maz Univ Med 2014;24(119):62-71. [Google Scholar]
16. Khezri R, Ravanipour M, Motamed N, Vahedparast H. Effect of self-management empowering model on the quality of life in the elderly patients with hypertension. Iran J Ageing 2016;10(4):68-79 [Google Scholar]
17. Baljani E, Rahimi Zh, Heidari Sh , Azimpour A . The Effect of self-management Interventions on medication adherence and life style in cardiovascular patients. Avicenna J Nurs Midwifery Care 2012;20(3):58-68 [Google Scholar]
18. Mazaheri Dehosta A, Aghamolaei T, Mohseni SH, Mooseli A, Dadipoor S. Effect of an Educational Program Based on the Health Belief Model on Physical Activity of Obese Women. J Prevent Med 2022;9(2):194-205. [Google Scholar]
19. Shojaeifar H , Sobhani A , Shojaeifar S. .Research on model belief health on based intervention educational of effect the to referring hypertension with patients in control pressure blood 2017-2018 Isfahan in hospital Shariati of clinic. Jundishapur Sci Med J 2022;20(6):506-17. [DOI:10.32598/JSMJ.20.6.1889]
20. Lee S Y , Shanshan Y , Lwin M O. Are threat perceptions associated with patient adherence to antibiotics? Insights from a survey regarding antibiotics and antimicrobial resistance among the Singapore public. BMC Pub Health 2023; 532(23):1-8 . [DOI:10.1186/s12889-023-15184-y] [PMID] [PMCID]
21. Shahbodaghi Z, Borhani F, Rayani M. The effects of selfcare program on blood pressure of patients with diabetes. Medsurg Nurs J 2014;3(3):163-9. [URL]
22. Sadeghi R, Mohseni M, Khanjani N. The effect of an educational intervention according to hygienic belief model in improving care and controlling among patients with hypertension. J Rafsanjan Univ Med Sci 2014;13(4):383-94. [Google Scholar]
23. Martín-Fernández J, Alonso-Safont T, Polentinos-Castro E, Esteban-Vasallo MD, Ariza-Cardiel G, González-Anglada MI, Sánchez-Perruca L, Rodríguez-Martínez G, Rotaeche-Del-Campo R, Bilbao-González A. Impact of hypertension diagnosis on morbidity and mortality: a retrospective cohort study in primary care. BMC Prim Care 2023;24(1):79. [DOI:10.1186/s12875-023-02036-2] [PMID] [PMCID]
ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA
ارسال پیام به نویسنده مسئول

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به مجله پرستاری و مامایی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2025 CC BY-NC 4.0 | Nursing And Midwifery Journal

Designed & Developed by : Yektaweb