دوره 21، شماره 6 - ( شهریور 1402 )
جلد 21 شماره 6 صفحات 445-436 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Moradi Y, Khezri A, Radfar M, Alinejad V. HEALTH LOCUS OF CONTROL IN THE PATIENTS WITH PERMANENT CARDIAC PACEMAKERS: A DESCRIPTIVE STUDY. Nursing and Midwifery Journal 2023; 21 (6) :436-445
URL: http://unmf.umsu.ac.ir/article-1-4929-fa.html
URL: http://unmf.umsu.ac.ir/article-1-4929-fa.html
مرادی یاسر، خضری علی، رادفر مولود، علی نژاد وحید. کانون کنترل سلامت در بیماران دارای ضربان‌ساز داخل قلبی: یک مطالعه توصیفی. مجله پرستاری و مامایی. 1402; 21 (6) :436-445
یاسر مرادی1 
، علی خضری* 2، مولود رادفر1 ، وحید علی نژاد1
، علی خضری* 2، مولود رادفر1 ، وحید علی نژاد1
1- دکتری تخصصی پرستاری، مرکز تحقیقات ایمنی بیمار، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی ارومیه، ایران
2- کارشناسی ارشد روان‌پرستاری، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی ارومیه، ایران (نویسنده مسئول) ، khezriali7@gmail.com
2- کارشناسی ارشد روان‌پرستاری، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی ارومیه، ایران (نویسنده مسئول) ، khezriali7@gmail.com
متن کامل [PDF 543 kb]
(442 دریافت)
| چکیده (HTML) (548 مشاهده)
.PNG)
جدول (۱): توزیع فراوانی مشخصات دموگرافیک بیماران شرکت‌کننده در مطالعه
همچنین میانگین سن نمونههای موردپژوهش در این مطالعه 86/12 ± 38/64 سال، مدت‌زمان ابتلا به بیماری 29/5 ± 73/100 ماه و مدت‌زمان تعبیه ضربان‌ساز 61/50 ± 21/73 ماه بود. همچنین میانگین تعداد فرزند بیماران برابر با 94/1 ± 76/3 گزارش گردید (جدول 2).
جدول (2): میانگین و انحراف معیار مشخصات دموگرافیک کمی بیماران شرکت‌کننده در مطالعه
بر طبق نتایج به‌دست‌آمده از مطالعه حاضر، بیشترین میانگین نمره از بین ابعاد کانون کنترل سلامت به ترتیب مربوط به ابعاد کنترل بیرونی افراد قدرتمند (77/4 ± 90/28) و کنترل درونی (33/5 ± 03/26) بود. همچنین کمترین میانگین نمره مربوط به کانون کنترل بیرونی شانس (78/6 ± 76/17) بود (جدول 3).
جدول (3): تعیین میانگین نمره ابعاد کانون کنترل سلامت در بیماران با ضربان‌ساز دائمی قلبی
بحث و نتیجه‌گیری
نتایج مطالعه حاضر، که باهدف تعیین ابعاد کانون کنترل سلامت در بیماران دارای ضربان‌ساز داخل قلبی انجام شد نشان داد که بیشترین و کمترین نمره به ترتیب مربوط به ابعاد کنترل بیرونی افراد قدرتمند و کنترل بیرونی شانس بود. بنابراین می‌توان چنین بیان نمود که به گمان بیشتر نمونههای شرکت‌کننده در این پژوهش، سلامتی و برنامه مراقبتی آن‌ها در دست کادر درمان و پزشکان و متخصصین مربوطه است و نقش آن‌ها را در زمینه سلامتی خودشان پررنگ‌تر احساس می‌کنند. کانون کنترل سلامت وابسته به افراد مهم ازجمله پزشک، تیم درمان و افراد حمایت گر خانواده می‌تواند به‌عنوان منابع کنترل بیرونی در شرایط بیمار نقش مؤثری داشته باشد. هنگامی‌که بیمار به تخصص و مهارت تیم درمان اعتماد دارد، استرس کمتری را تجربه می‌کند. از سویی دیگر داشتن حمایت روانی-اجتماعی همواره عاملی مؤثر در کیفیت زندگی به شمار می‌رود و زمانی که بیماران خانواده خود را حمایت گر بدانند، کیفیت زندگی مطلوب‌تری را تجربه می‌کنند (25). یافته‌های پژوهش حاضر نقش منبع کنترل سلامت وابسته به افراد مهم را تأیید می‌کند. این یافته از مطالعه حاضر همسو با مطالعه اسدی پویا و همکاران است که در آن اکثریت بیماران دارای کانون کنترل بیرونی بودند. با این وجود در تناقض با یافته مطالعه حاضر در مطالعه اسدی و همکاران کمترین میانگین برای کنترل سلامت درونی گزارش گردید. در مطالعه اسدی و همکاران بیماران مبتلا به صرع درک ضعیفی از کانون کنترل درونی و درعوض از منبع کنترل سلامت بیرونی درک عمیق‌تری داشتند. احتمالاً این بدان معنی است که این بیماران ممکن است به دلیل ماهیت بیماری خود (صرع)، سطوح پایین‌تری از مشارکت در رفتارهای سلامتی مفید و راهبردهای مقابله‌ای فعال را داشته باشند (26).
نتایج مطالعه مرادی و همکاران نشان داد که در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی، میانگین نمره کانون کنترل درونی و کنترل دیگران به ترتیب بیشترین نمره را دارا بودند (27). در یک مطالعه دیگر که توسط ویجی کومار بودو [15]و همکاران انجام گردید، افراد مبتلا به صرع در زیرمقیاس شانس نمرات بالاتر و در زیرمقیاس کنترل درونی نمرات پایین‌تری نسبت به گروه کنترل داشتند. در نمرات کانون کنترل بیرونی بین دو گروه تفاوتی وجود نداشت. نکته قابل‌توجه در این مطالعه این بود که بیماران صرعی با کنترل ضعیف تشنج دارای نمره کانون کنترل بیرونی افراد قدرتمند بالاتر و نمرات کانون کنترل درونی پایین‌تری بودند. افراد مبتلا به صرع درک پایینی از منبع
کنترل درونی و درک بالایی از منبع کنترل شانس داشتند. این بدان معنی است که بیمار صرعی احساس می‌کند که شانس نقش مهمی در کنترل بیماری آن‌ها دارد (28).
در مطالعه کارن دوپلت و همکاران[16] درباره نقش کانون کنترل سلامت در بیماران سرطانی، مشخص گردید که اکثریت بیماران شرکت‌کننده در مطالعه دارای کانون کنترل بیرونی افراد قدرتمند بودند. بیماران دارای کنترل بیرونی صرفاً توصیه‌های انکولوژیست را می‌پذیرفتند، به دیگران قدرتمند مانند خاخام و عضو خانواده تکیه می‌کردند و به سرنوشت ایمان زیادی داشتند. در مقابل بیماران با کنترل درونی که در اقلیت بودند، درباره مسائل با پزشک بحث و مذاکره کرده و در حال جستجوی اطلاعات و خواندن هر مطالعه جدید منتشر شده مرتبط با بیماری خود بودند و در صورت لزوم درمان خودشان را انتخاب می‌کردند (29). در مطالعه امیجی و همکاران[17] با عنوان تأثیر کانون کنترل سلامت در تبعیت از رژیم‌درمانی در بیماران مبتلا به پرفشاری خون، نتایج تفاوت معنی‌داری را بین بیماران با کنترل درونی و کنترل بیرونی برای پایبندی به رژیم‌درمانی نشان داد. طوری که افراد با منبع کنترل درونی بیشتر از افراد با منبع بیرونی به رژیم‌درمانی خود پایبند بودند. بیماران با کنترل درونی به دنبال اطلاعات در زمینه بیماری خود بودند، خود را مسئول حفظ یا بهبود سلامت جسمانی خود می‌دانستند، و اطلاعات بیشتری درباره شرایطی که باعث ضعف سلامتی می‌شود، داشتند و به احتمال زیاد گام‌هایی برای کنترل بیماری خود مانند ترک سیگار و کاهش وزن اضافی بر می‌داشتند و در نتیجه به اختلالات قلبی و عروقی کمتری به دنبال پرفشاری خون دچار شوند (30).
ریداوت[18] و همکاران در مطالعه خود به این نتیجه رسیدند که کانون کنترل سلامت در بیماران تحت عمل جراحی عروق کرونر قلب به‌صورت دوره‌ای در نوسان است. یعنی بیماران در دوره قبل از عمل جراحی، برای کنترل رفتارهای سلامتی خود بیشتر به منابع بیرونی و دیگران وابسته‌اند در حالیکه بعد از دوره عمل، توجه این بیماران بیشتر متوجه منابع درونی است (31). بنابراین ضروری است پرسنل ارائه دهنده خدمات بهداشتی- درمانی به‌ویژه پرستاران، با آگاهی از نوسان کانون کنترل سلامت در دوره‌های متفاوت درمانی، اطلاعات و آموزش‌های کافی در خصوص تقویت بعد کانون کنترل درونی و تکیه به توانابی های خود و خود کنترلی به بیماران ارائه و بر نقش اساسی خود بیمار (منابع درونی) در فرآیند تغییر رفتارهای خودمراقبتی تأکید نمایند (32, 33).
مشکلات و محدودیت‌های پژوهش:
شرایط روحی واحدهای پژوهش به جهت وضعیت خاص بیماری آن‌ها و نیز داشتن مشکلات فردی در زمان پاسخ به پرسشنامه روی نحوه پاسخ دهی آن‌ها به سؤالات تأثیر داشت که از کنترل پژوهشگر خارج بود.
خودداری واحدهای پژوهش از بیان بعضی از اطلاعات مورد پژوهش که با بیان اینکه پاسخها محرمانه خواهد ماند تاحدودی کنترل گردید.
محدودیت دیگر که ممکن است بر نتایج پژوهش تأثیرگذار باشد، استفاده از ابزارهای خودگزارش دهی بود. بر اساس مطالعات روش خودگزارش دهی همیشه روش قابل اعتمادی برای بررسی موضوعات مورد نظر نیست و ممکن است برخی از بیماران جنبه‌هایی از واقعیت را جور دیگر گزارش نمایند که این موضوع نیز با برقراری ارتباط مناسب با بیمار و اطمینان دادن به وی در خصوص محرمانه ماندن اطلاعات در نزد پژوهشگر تا حدودی کنترل گردید.
نتیجه‌گیری: یافته‌های این مطالعه می‌تواند، زمینه‌ساز طراحی و انجام مطالعات مداخله‌ای در راستای بهبود خودکنترلی (منبع درونی) در بیماران و همچنین نقش ارائه‌دهندگان خدمات درمانی-مراقبتی (تیم درمانی اعم از پزشک، پرستار و..) و خانواده و اطرافیان بیمار (منبع بیرونی) در فرایند درمان و سلامت بیماران دارای ضربان‌ساز دائمی قلبی باشد.
تشکر و قدردانی
این مطالعه توصیفی منتج از پایان‌نامه با کد اخلاق IR.UMSU.REC.1401.394 از کمیته محترم اخلاق دانشگاه علوم پزشکی ارومیه است که در شهر ارومیه در سال 02-1401 انجام شد. از معاونت محترم پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه جهت حمایت از طرح و کلیه کسانی که ما را در انجام این پژوهش یاری نمودند کمال تشکر و قدردانی به عمل می‌آید.
متن کامل: (315 مشاهده)
مقدمه
اختلالات ریتم یک مشکل اپیدمیولوژیکی و مرتبط با سلامتی عمومی در سطح جهان محسوب می‌شود (1)؛ از طرفی مرگ ناگهانی قلبی که به دنبال آریتمی‌های مرگبار به وجود می‌آید یکی از علل مرگ‌ومیر در سرتاسر جهان است (2). بر اساس گزارش کمیته آمار انجمن قلب آمریکا [1] در سال 2018، تعداد 53895 مورد مرگ در اثر آریتمی‌ها رخ دادهاست (3). در میان اختلالات ریتمی، به رادی آریتمی‌ها[2] (تعداد ضربان قلب کمتر از 60 در دقیقه در بزرگ‌سالان (4) به‌عنوان یکی از اختلالات ریتم قلب است که عموماً در اثر اختلال ضربان‌سازی در گره سینوسی-دهلیزی[3]، نقص هدایتی در گره دهلیزی-بطنی[4] و یا سیستم پورکنژ[5] است که غالباً به دنبال ورزش حرفه‌ای، افزایش سن، عوارض دارویی، ژنتیک، بروز ایسکمی‌های حاد قلبی و یا تشنج به وجود می‌آید (4, 5). یکی از راه‌های مؤثر برای اصلاح این اختلالات، کاشت ضربان‌ساز داخلی قلب (پیس میکر[6]) است (5). جایگذاری پیس میکر دائمی قلبی[7] یک پروسیجر حیاتی و نجات‌دهنده، بخصوص در بیماران با به رادی آریتمی قلبی است (6). بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی (2018)، در کل دنیا تعداد سه میلیون نفر با پیس میکر زندگی می‌کنند و سالیانه حدود شش‌صد هزار ضربان‌ساز دائمی برای بیماران تعبیه می‌شود (7).
گذاشتن یک جسم خارجی در داخل قلب به‌عنوان یک اتفاق بزرگ در زندگی فرد به‌حساب آمده و تعبیه ضربان‌ساز قلبی اغلب برای بیمار ازنظر روانی و جسمی دشوار است (8). از سمتی مداخلات الکتریکی که جهت درمان آریتمی و مشکلات قلبی مورداستفاده قرار می‌گیرد، بدون عارضه نیست. ضربان‌سازها نیز عوارضی ازجمله عفونت محل قرارگیری ضربان‌ساز، عوارض مربوط به لیدها و مشکلات روانی ناشی از اتکای بیماران به وجود این دستگاه جهت ادامه حیات را دارند. از طرف دیگر اغلب بیماران برای تغییرات عمده‌ای که در زندگیشان ایجاد شده است آماده نیستند (9). مشکلات متعدد در انجام کارهای معمول زندگی، معمولاً موجب ایجاد احساس ضعف و ناتوانی بیماران می‌شود. ازآنجایی‌که مهم‌ترین بخش روند درمان، بر عهده خود بیمار است؛ به نظر می‌رسد کانون کنترل سلامت نقش مهمی را در رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت و سبک مقابله‌ایی در این بیماران داشته که تا به امروز چندان موردتوجه و مطالعه قرار نگرفته است (10).
کانون کنترل سلامت عبارت است از درجه باور و اعتقاد فرد به این امر که سلامت او تحت کنترل عوامل درونی یا بیرونی است (11). انجمن روان‌پزشکی آمریکا کانون کنترل سلامت را این‌گونه تعریف می‌کند: سازه‌ای است که برای دسته‌بندی جهت‌گیری‌های انگیزشی پایه افراد و درک میزان کنترل آن‌ها بر شرایط زندگیشان استفاده می‌شود (12). کانون کنترل سلامت[8] به دلیل تأثیر بر روی سطح خود مراقبتی افراد، به‌عنوان یکی از مفاهیم حائز اهمیت در بیماران مزمن بوده و مفهومی است که به منبع حاکم بر رفتار فرد اشاره دارد و بین طیفی از درونی تا بیرونی در نوسان است (13, 14). کانون کنترل سلامت به‌صورت چندبعدی به عوامل درونی، بیرونی و شانس نسبت داده می‌شود (15)؛ بدین‌صورت که کسانی که کانون کنترل سلامتی از نوع بیرونی دارند به این امر معتقدند که پیامدهای معین در سلامت فردی آن‌ها به‌واسطه افراد دیگر مانند پزشکان و ارائه‌دهندگان مراقبتهای بهداشتی تعیین میشوند؛ و در عوض افرادی که دارای کانون کنترل سلامت درونی هستند، معتقدند که پیامدهای معین در سلامت فردی، نتیجه رفتار، اعمال و انتخاب‌های خودشان بوده و تعیین‌کننده سلامتی آن‌ها است؛ و درنهایت افرادی که دارای کانون کنترل سلامت شانس بیشتری هستند، باور دارند که پیامدهای معین در سلامت فردی، نتیجه شانس، سرنوشت و بخت و اقبال بوده و تعیین‌کننده سلامتی آن‌ها است (11, 16).
مارتون[9] و همکاران در مطالعه خود بر نقش کانون کنترل سلامت بر ترجیحات و اولویت‌های افراد در زمینه مراقبتهای بهداشتی تأکید داشتند.؛ به‌طوری که نوع کانون غالب می‌توانست نقش‌های فعال، مشارکتی و منفعل را در تصمیم‌گیری‌های بالینی و پزشکی بیماران القاء نماید (17). ازآنجایی‌که منبع کنترل عاملی قدرتمند بر رفتار انسان است تشخیص آن، ارائه‌دهندگان مراقبتهای بهداشتی را قادر می‌سازد تا اثربخشی داروها و روش‌های درمانی تجویزشده برای بیماران را به‌طور مؤثرتری ارزیابی کنند و اطمینان حاصل کنند که یک رژیم‌درمانی مؤثر حفظ‌شده و از هزینه‌های غیرضروری اجتناب می‌نمایند (18).
کانون کنترل سلامت علاوه بر اینکه نقش مهمی در ایجاد رفتارهای ارتقادهنده سلامتی در بیماران بازی می‌کند، در تولید فرایندهای شناختی و مهارت‌هایی مانند حل مسئله و تصمیم‌گیری نیز تأثیرگذار بوده و باعث به وجود آمدن دانش و تجربه جدید می‌شود. و این تصمیم‌گیری باعث می‌شود که بخشی از پروسه درمان را به دست گرفته و با انتخاب‌هایش در روند درمان سهم مهمی داشته باشد. بنابراین تعیین و مشخص نمودن منبع کنترل سلامت در بیمار اهمیت ویژه‌ایی دارد. با توجه به‌مرور متون و بررسی تحقیقات انجام شده، کانون کنترل سلامت در بیماری‌های مختلف از بعد کنترل درونی تا بعد کنترل بیرونی در نوسان بوده است. طوریکه در بعضی از بیماران، کانون کنترل از نوع کنترل درونی و در برخی دیگر کانون کنترل از نوع کنترل بیرونی غالب بوده است. با توجه به اهمیت فهم ابعاد کانون کنترل سلامت و نبود پژوهشی دراین‌ارتباط بر روی بیماران با ضربان‌ساز داخل قلبی، مطالعه حاضر باهدف تعیین ابعاد کانون کنترل سلامت در بیماران با ضربان‌ساز دائمی قلبی مراجعه‌کننده به درمانگاه دیس ریتمی مرکز سیدالشهدا در سال 02-1401 انجام شد.
مواد و روش کار
پژوهش حاضر یک مطالعه‌ی توصیفی است که به بررسی ابعاد کنترل کانون سلامت در بیماران با پیس میکر دائمی قلبی مراجعه‌کننده به درمانگاه دیس ریتمی مرکز سیدالشهدا در سال 02-1401 پرداخته است. این پژوهش در یک بازه‌ی زمانی 10 ماهه انجام شد. جامعه‌ی آماری شامل 350 نفر از بیماران دارای پیس میکر قلبی مراجعه‌کننده به درمانگاه دیس ریتمی مرکز آموزشی درمانی سیدالشهدا ارومیه بود که به روش نمونه‌گیری در دسترس از میان افراد حائز شرایط ورود به مطالعه انتخاب شدند. حجم نمونه در این مطالعه بر اساس یک مطالعه پایلوت با انحراف معیار 5/8، فاصله اطمینان 95/0، توان آزمون 80 درصد و دقت آزمون یک بر اساس فرمول زیر حدوداً 280 نفر برآورد گردید که با احتساب ریزش تقریبی 20 درصد، تعداد 350 نفر در این مطالعه شرکت نمودند.
اختلالات ریتم یک مشکل اپیدمیولوژیکی و مرتبط با سلامتی عمومی در سطح جهان محسوب می‌شود (1)؛ از طرفی مرگ ناگهانی قلبی که به دنبال آریتمی‌های مرگبار به وجود می‌آید یکی از علل مرگ‌ومیر در سرتاسر جهان است (2). بر اساس گزارش کمیته آمار انجمن قلب آمریکا [1] در سال 2018، تعداد 53895 مورد مرگ در اثر آریتمی‌ها رخ دادهاست (3). در میان اختلالات ریتمی، به رادی آریتمی‌ها[2] (تعداد ضربان قلب کمتر از 60 در دقیقه در بزرگ‌سالان (4) به‌عنوان یکی از اختلالات ریتم قلب است که عموماً در اثر اختلال ضربان‌سازی در گره سینوسی-دهلیزی[3]، نقص هدایتی در گره دهلیزی-بطنی[4] و یا سیستم پورکنژ[5] است که غالباً به دنبال ورزش حرفه‌ای، افزایش سن، عوارض دارویی، ژنتیک، بروز ایسکمی‌های حاد قلبی و یا تشنج به وجود می‌آید (4, 5). یکی از راه‌های مؤثر برای اصلاح این اختلالات، کاشت ضربان‌ساز داخلی قلب (پیس میکر[6]) است (5). جایگذاری پیس میکر دائمی قلبی[7] یک پروسیجر حیاتی و نجات‌دهنده، بخصوص در بیماران با به رادی آریتمی قلبی است (6). بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی (2018)، در کل دنیا تعداد سه میلیون نفر با پیس میکر زندگی می‌کنند و سالیانه حدود شش‌صد هزار ضربان‌ساز دائمی برای بیماران تعبیه می‌شود (7).
گذاشتن یک جسم خارجی در داخل قلب به‌عنوان یک اتفاق بزرگ در زندگی فرد به‌حساب آمده و تعبیه ضربان‌ساز قلبی اغلب برای بیمار ازنظر روانی و جسمی دشوار است (8). از سمتی مداخلات الکتریکی که جهت درمان آریتمی و مشکلات قلبی مورداستفاده قرار می‌گیرد، بدون عارضه نیست. ضربان‌سازها نیز عوارضی ازجمله عفونت محل قرارگیری ضربان‌ساز، عوارض مربوط به لیدها و مشکلات روانی ناشی از اتکای بیماران به وجود این دستگاه جهت ادامه حیات را دارند. از طرف دیگر اغلب بیماران برای تغییرات عمده‌ای که در زندگیشان ایجاد شده است آماده نیستند (9). مشکلات متعدد در انجام کارهای معمول زندگی، معمولاً موجب ایجاد احساس ضعف و ناتوانی بیماران می‌شود. ازآنجایی‌که مهم‌ترین بخش روند درمان، بر عهده خود بیمار است؛ به نظر می‌رسد کانون کنترل سلامت نقش مهمی را در رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت و سبک مقابله‌ایی در این بیماران داشته که تا به امروز چندان موردتوجه و مطالعه قرار نگرفته است (10).
کانون کنترل سلامت عبارت است از درجه باور و اعتقاد فرد به این امر که سلامت او تحت کنترل عوامل درونی یا بیرونی است (11). انجمن روان‌پزشکی آمریکا کانون کنترل سلامت را این‌گونه تعریف می‌کند: سازه‌ای است که برای دسته‌بندی جهت‌گیری‌های انگیزشی پایه افراد و درک میزان کنترل آن‌ها بر شرایط زندگیشان استفاده می‌شود (12). کانون کنترل سلامت[8] به دلیل تأثیر بر روی سطح خود مراقبتی افراد، به‌عنوان یکی از مفاهیم حائز اهمیت در بیماران مزمن بوده و مفهومی است که به منبع حاکم بر رفتار فرد اشاره دارد و بین طیفی از درونی تا بیرونی در نوسان است (13, 14). کانون کنترل سلامت به‌صورت چندبعدی به عوامل درونی، بیرونی و شانس نسبت داده می‌شود (15)؛ بدین‌صورت که کسانی که کانون کنترل سلامتی از نوع بیرونی دارند به این امر معتقدند که پیامدهای معین در سلامت فردی آن‌ها به‌واسطه افراد دیگر مانند پزشکان و ارائه‌دهندگان مراقبتهای بهداشتی تعیین میشوند؛ و در عوض افرادی که دارای کانون کنترل سلامت درونی هستند، معتقدند که پیامدهای معین در سلامت فردی، نتیجه رفتار، اعمال و انتخاب‌های خودشان بوده و تعیین‌کننده سلامتی آن‌ها است؛ و درنهایت افرادی که دارای کانون کنترل سلامت شانس بیشتری هستند، باور دارند که پیامدهای معین در سلامت فردی، نتیجه شانس، سرنوشت و بخت و اقبال بوده و تعیین‌کننده سلامتی آن‌ها است (11, 16).
مارتون[9] و همکاران در مطالعه خود بر نقش کانون کنترل سلامت بر ترجیحات و اولویت‌های افراد در زمینه مراقبتهای بهداشتی تأکید داشتند.؛ به‌طوری که نوع کانون غالب می‌توانست نقش‌های فعال، مشارکتی و منفعل را در تصمیم‌گیری‌های بالینی و پزشکی بیماران القاء نماید (17). ازآنجایی‌که منبع کنترل عاملی قدرتمند بر رفتار انسان است تشخیص آن، ارائه‌دهندگان مراقبتهای بهداشتی را قادر می‌سازد تا اثربخشی داروها و روش‌های درمانی تجویزشده برای بیماران را به‌طور مؤثرتری ارزیابی کنند و اطمینان حاصل کنند که یک رژیم‌درمانی مؤثر حفظ‌شده و از هزینه‌های غیرضروری اجتناب می‌نمایند (18).
کانون کنترل سلامت علاوه بر اینکه نقش مهمی در ایجاد رفتارهای ارتقادهنده سلامتی در بیماران بازی می‌کند، در تولید فرایندهای شناختی و مهارت‌هایی مانند حل مسئله و تصمیم‌گیری نیز تأثیرگذار بوده و باعث به وجود آمدن دانش و تجربه جدید می‌شود. و این تصمیم‌گیری باعث می‌شود که بخشی از پروسه درمان را به دست گرفته و با انتخاب‌هایش در روند درمان سهم مهمی داشته باشد. بنابراین تعیین و مشخص نمودن منبع کنترل سلامت در بیمار اهمیت ویژه‌ایی دارد. با توجه به‌مرور متون و بررسی تحقیقات انجام شده، کانون کنترل سلامت در بیماری‌های مختلف از بعد کنترل درونی تا بعد کنترل بیرونی در نوسان بوده است. طوریکه در بعضی از بیماران، کانون کنترل از نوع کنترل درونی و در برخی دیگر کانون کنترل از نوع کنترل بیرونی غالب بوده است. با توجه به اهمیت فهم ابعاد کانون کنترل سلامت و نبود پژوهشی دراین‌ارتباط بر روی بیماران با ضربان‌ساز داخل قلبی، مطالعه حاضر باهدف تعیین ابعاد کانون کنترل سلامت در بیماران با ضربان‌ساز دائمی قلبی مراجعه‌کننده به درمانگاه دیس ریتمی مرکز سیدالشهدا در سال 02-1401 انجام شد.
مواد و روش کار
پژوهش حاضر یک مطالعه‌ی توصیفی است که به بررسی ابعاد کنترل کانون سلامت در بیماران با پیس میکر دائمی قلبی مراجعه‌کننده به درمانگاه دیس ریتمی مرکز سیدالشهدا در سال 02-1401 پرداخته است. این پژوهش در یک بازه‌ی زمانی 10 ماهه انجام شد. جامعه‌ی آماری شامل 350 نفر از بیماران دارای پیس میکر قلبی مراجعه‌کننده به درمانگاه دیس ریتمی مرکز آموزشی درمانی سیدالشهدا ارومیه بود که به روش نمونه‌گیری در دسترس از میان افراد حائز شرایط ورود به مطالعه انتخاب شدند. حجم نمونه در این مطالعه بر اساس یک مطالعه پایلوت با انحراف معیار 5/8، فاصله اطمینان 95/0، توان آزمون 80 درصد و دقت آزمون یک بر اساس فرمول زیر حدوداً 280 نفر برآورد گردید که با احتساب ریزش تقریبی 20 درصد، تعداد 350 نفر در این مطالعه شرکت نمودند.
این مطالعه، به شکل مقطعی انجام گرفت. پژوهشگر پس از کسب مجوز از کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی ارومیه و دریافت شناسه اخلاق IR.UMSU. REC.1401.394، همراه با معرفی‌نامه از دانشگاه به محیط پژوهش که درمانگاه دیس ریتمی بیمارستان سیدالشداء ارومیه بود، مراجعه نموده و سپس با کسب اجازه از مسئولین مرکز و هماهنگی با مسئول درمانگاه، اقدام به جمع‌آوری اطلاعات بیماران دارای پیس میکر مراجعه‌کننده به این مرکز نمود. با توجه به اینکه درمانگاه فقط در شیفت صبح باز بود، پژوهشگر در روزهای دوشنبه الی چهارشنبه به درمانگاه مراجعه و اقدام به نمونه‌گیری به‌صورت در دسترس از بیماران مراجعه‌کننده به درمانگاه نموده است. نمونه‌گیری از بیستم بهمن ماه 1401 به مدت دو ماه به طول انجامید. پژوهشگر ضمن مراجعه به درمانگاه دیس ریتمی، پس از معرفی خود به واحدهای پژوهش، توضیح اهداف پژوهش و جلب همکاری آنان، فرم رضایت‌نامه را در اختیار مشارکت‌کنندگان قرار داد. پس از مطالعه فرم رضایت آگاهانه توسط واحدهای پژوهش، توضیحات لازم در مورد نحوه تکمیل پرسشنامه‌ها به مشارکت‌کنندگان داده شد.
معیارهای ورود به مطالعه شامل تمایل برای شرکت در مطالعه، سپری شدن حداقل 3 ماه از تعبیه پیس میکر دائمی قلبی، داشتن هوشیاری کامل (آگاه به زمان و مکان)، توانایی درک و تکلم به زبان فارسی، داشتن سواد حداقل خواندن و نوشتن بود. ملاک خروج از پژوهش عدم پاسخ به بیش از ۲۰ درصد کل گویه‌ها بود.
ابزار جمع‌آوری داده‌ها در این مطالعه فرم مشخصات جمعیت شناختی و مقیاس کانون کنترل سلامت چندبعدی والستون و دیولیس [10](1978) بود (19). این پرسشنامه که دارای 18 گویه در سه خرده مقیاس (کنترل درونی سلامت، کنترل سایرین قدرتمند و سلامت شانسی) است، برای سنجش منبع کنترل سلامت و باورها و افکار افراد در این زمینه ساخته شده و به پیشگویی رفتار بهداشتی مبتنی بر اعتقادات فردی کمک می‌کند. هر مقیاس شامل شش گویه است که با استفاده از مقیاس لیکرت 6 درجه‌ای (کاملاً مخالفم = 1 امتیاز، تقریباً مخالف= 2 امتیاز، کمی مخالف = 3 امتیاز، کمی موافق= 4 امتیاز، تقریباً موافق= 5 امتیاز، کاملاً موافقم = 6 امتیاز) اندازه‌گیری می‌شود.
کانون کنترل درونی[11] (I): شامل درجه اعتقاد فرد به این امر که عوامل داخلی و رفتارهایش مسئول بیماری و سلامت او می‌باشند (گویه‌های 1 - 6). دامنه نمرات در این بعد مابین 6 تا 36 است که نمره بیشتر در این قسمت نشانه کنترل درونی بیشتر و نمره کمتر نشانه کنترل درونی کمتر است.
کانون کنترل (افراد قدرتمند (P):[12](شامل درجه اعتقاد فرد به این امر که سلامت او به‌وسیله افراد دیگر تعیین می‌شود (گویه‌های 7 – 12). دامنه نمرات در این بعد هم مابین 6 تا 36 است که نمره بیشتر در این قسمت نشانه کنترل بیرونی بیشتر و نمره کمتر نشانه کنترل بیرونی کمتر است.
کانون کنترل بیرونی شانس (C):[13] شامل درجه اعتقاد فرد به این امر است که سلامت او وابسته به شانس و بخت و اقبال و سرنوشت او است (گویه‌های 13 - 18). دامنه نمرات در این بعد هم مابین 6 تا 36 است که نمره بیشتر در این قسمت نشانه کنترل شانس بیشتر و نمره کمتر نشانه کنترل شانس کمتر است (20).
مقیاس چندوجهی کانون کنترل سلامت یک آزمون استاندارد بوده که از اعتبار و روایی قابل قبولی برخوردار است و روایی و پایایی آن در مطالعات خارجی و همچنین در ایران مورد تأیید قرار گرفته است. نسخه چینی این ابزار توسط لی و همکاران [14] روان‌سنجی شده و آلفای کرونباخ (ضریب همبستگی داخلی) برای نسخه چینی مقیاس کنترل سلامت 80/0 و برای دو نسخه خرده مقیاس خارجی و داخلی به ترتیب 92/0 و 76/0 گزارش نمودند (21). در ایران مشکی و همکاران روایی این ابزار را با سه روش روایی محتوا، هم‌زمان و سازه بررسی کرده‌اند. همچنین برای هر یک از مؤلفه‌های درونی، بیرونی و شانس این ابزار به ترتیب ضرایب آلفای کرونباخ 70/0، 75/0 و 69/0 محاسبه شدند (22). در مطالعه حاتم لو و همکاران نیز با استفاده از روش آلفای کرونباخ ثبات درونی برای مؤلفه‌های درونی، بیرونی و شانس به ترتیب 94/0، 65/0 و 90/0 گزارش گردید (23). در مطالعه ایی دیگر که توسط حریفی و همکاران در سال 2020 در تهران انجام شد، پایایی هر بعد را در گروه هدف مورد ارزیابی مجدد قرار داد و ضرایب آلفای کرونباخ را برای منبع داخلی 5/47 برای منبع قدرت دیگران 2/59 و برای منبع شانس 6/58 گزارش کرد (24). در مطالعه حاضر پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ 742/0 مورد تأیید قرار گرفته است.
پرسشنامه‌های بی‌نام پس از اخذ رضایت مکتوب از بیماران برای شرکت در این مطالعه در اختیار آنان قرار گرفت. ابتدا پرسشنامه اطلاعات جمعیت شناختی و سپس پرسشنامه کانون کنترل سلامت به‌صورت نسخه چاپی و کاغذی به بیماران مراجعه‌کننده به درمانگاه دیس ریتمی بیمارستان سیدالشهدا داده شد. از مشارکت‌کنندگان درخواست شد که در حضور پژوهشگر (نویسنده مسئول) با دقت و صداقت پرسشنامه‌ها را تکمیل نموده و به آن‌ها در خصوص محرمانه ماندن اطلاعات افراد شرکت‌کننده در پژوهش اطمینان داده شد. همچنین شماره تماس محقق در اختیار واحدهای پژوهش گذاشته شد تا در صورت نیاز با محقق ارتباط برقرار نمایند. درنهایت داده‌های گردآوری‌شده توسط محقق با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه ۲۲ موردبررسی و تجزیه‌وتحلیل آماری قرار گرفت.
یافته‌ها
در این مطالعه 350 نفر از بیماران دارای ضربان‌ساز داخل قلبی مراجعه‌کننده به درمانگاه دیس ریتمی مرکز قلب سیدالشهدا ارومیه شرکت کردند. اکثریت آنان مرد (58 درصد) و متأهل (9/76 درصد) بودند. بیشتر نمونههای موردپژوهش دارای سطح تحصیلات ابتدایی (46 درصد) و ازلحاظ وضعیت اشتغال، شاغل (8/28 درصد) بودند. همچنین 9/86 درصد آن‌ها در شهر سکونت داشته و بقیه در روستا زندگی می‌کردند (جدول شماره 1).
معیارهای ورود به مطالعه شامل تمایل برای شرکت در مطالعه، سپری شدن حداقل 3 ماه از تعبیه پیس میکر دائمی قلبی، داشتن هوشیاری کامل (آگاه به زمان و مکان)، توانایی درک و تکلم به زبان فارسی، داشتن سواد حداقل خواندن و نوشتن بود. ملاک خروج از پژوهش عدم پاسخ به بیش از ۲۰ درصد کل گویه‌ها بود.
ابزار جمع‌آوری داده‌ها در این مطالعه فرم مشخصات جمعیت شناختی و مقیاس کانون کنترل سلامت چندبعدی والستون و دیولیس [10](1978) بود (19). این پرسشنامه که دارای 18 گویه در سه خرده مقیاس (کنترل درونی سلامت، کنترل سایرین قدرتمند و سلامت شانسی) است، برای سنجش منبع کنترل سلامت و باورها و افکار افراد در این زمینه ساخته شده و به پیشگویی رفتار بهداشتی مبتنی بر اعتقادات فردی کمک می‌کند. هر مقیاس شامل شش گویه است که با استفاده از مقیاس لیکرت 6 درجه‌ای (کاملاً مخالفم = 1 امتیاز، تقریباً مخالف= 2 امتیاز، کمی مخالف = 3 امتیاز، کمی موافق= 4 امتیاز، تقریباً موافق= 5 امتیاز، کاملاً موافقم = 6 امتیاز) اندازه‌گیری می‌شود.
کانون کنترل درونی[11] (I): شامل درجه اعتقاد فرد به این امر که عوامل داخلی و رفتارهایش مسئول بیماری و سلامت او می‌باشند (گویه‌های 1 - 6). دامنه نمرات در این بعد مابین 6 تا 36 است که نمره بیشتر در این قسمت نشانه کنترل درونی بیشتر و نمره کمتر نشانه کنترل درونی کمتر است.
کانون کنترل (افراد قدرتمند (P):[12](شامل درجه اعتقاد فرد به این امر که سلامت او به‌وسیله افراد دیگر تعیین می‌شود (گویه‌های 7 – 12). دامنه نمرات در این بعد هم مابین 6 تا 36 است که نمره بیشتر در این قسمت نشانه کنترل بیرونی بیشتر و نمره کمتر نشانه کنترل بیرونی کمتر است.
کانون کنترل بیرونی شانس (C):[13] شامل درجه اعتقاد فرد به این امر است که سلامت او وابسته به شانس و بخت و اقبال و سرنوشت او است (گویه‌های 13 - 18). دامنه نمرات در این بعد هم مابین 6 تا 36 است که نمره بیشتر در این قسمت نشانه کنترل شانس بیشتر و نمره کمتر نشانه کنترل شانس کمتر است (20).
مقیاس چندوجهی کانون کنترل سلامت یک آزمون استاندارد بوده که از اعتبار و روایی قابل قبولی برخوردار است و روایی و پایایی آن در مطالعات خارجی و همچنین در ایران مورد تأیید قرار گرفته است. نسخه چینی این ابزار توسط لی و همکاران [14] روان‌سنجی شده و آلفای کرونباخ (ضریب همبستگی داخلی) برای نسخه چینی مقیاس کنترل سلامت 80/0 و برای دو نسخه خرده مقیاس خارجی و داخلی به ترتیب 92/0 و 76/0 گزارش نمودند (21). در ایران مشکی و همکاران روایی این ابزار را با سه روش روایی محتوا، هم‌زمان و سازه بررسی کرده‌اند. همچنین برای هر یک از مؤلفه‌های درونی، بیرونی و شانس این ابزار به ترتیب ضرایب آلفای کرونباخ 70/0، 75/0 و 69/0 محاسبه شدند (22). در مطالعه حاتم لو و همکاران نیز با استفاده از روش آلفای کرونباخ ثبات درونی برای مؤلفه‌های درونی، بیرونی و شانس به ترتیب 94/0، 65/0 و 90/0 گزارش گردید (23). در مطالعه ایی دیگر که توسط حریفی و همکاران در سال 2020 در تهران انجام شد، پایایی هر بعد را در گروه هدف مورد ارزیابی مجدد قرار داد و ضرایب آلفای کرونباخ را برای منبع داخلی 5/47 برای منبع قدرت دیگران 2/59 و برای منبع شانس 6/58 گزارش کرد (24). در مطالعه حاضر پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ 742/0 مورد تأیید قرار گرفته است.
پرسشنامه‌های بی‌نام پس از اخذ رضایت مکتوب از بیماران برای شرکت در این مطالعه در اختیار آنان قرار گرفت. ابتدا پرسشنامه اطلاعات جمعیت شناختی و سپس پرسشنامه کانون کنترل سلامت به‌صورت نسخه چاپی و کاغذی به بیماران مراجعه‌کننده به درمانگاه دیس ریتمی بیمارستان سیدالشهدا داده شد. از مشارکت‌کنندگان درخواست شد که در حضور پژوهشگر (نویسنده مسئول) با دقت و صداقت پرسشنامه‌ها را تکمیل نموده و به آن‌ها در خصوص محرمانه ماندن اطلاعات افراد شرکت‌کننده در پژوهش اطمینان داده شد. همچنین شماره تماس محقق در اختیار واحدهای پژوهش گذاشته شد تا در صورت نیاز با محقق ارتباط برقرار نمایند. درنهایت داده‌های گردآوری‌شده توسط محقق با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه ۲۲ موردبررسی و تجزیه‌وتحلیل آماری قرار گرفت.
یافته‌ها
در این مطالعه 350 نفر از بیماران دارای ضربان‌ساز داخل قلبی مراجعه‌کننده به درمانگاه دیس ریتمی مرکز قلب سیدالشهدا ارومیه شرکت کردند. اکثریت آنان مرد (58 درصد) و متأهل (9/76 درصد) بودند. بیشتر نمونههای موردپژوهش دارای سطح تحصیلات ابتدایی (46 درصد) و ازلحاظ وضعیت اشتغال، شاغل (8/28 درصد) بودند. همچنین 9/86 درصد آن‌ها در شهر سکونت داشته و بقیه در روستا زندگی می‌کردند (جدول شماره 1).
جدول (۱): توزیع فراوانی مشخصات دموگرافیک بیماران شرکت‌کننده در مطالعه
| متغیر | فراوانی | درصد | |
| جنس | مرد | 203 | 58 |
| زن | 147 | 42 | |
| وضعیت تأهل | مجرد | 8 | 3/2 |
| متأهل | 269 | 9/76 | |
| مطلقه | 10 | 9/2 | |
| بیوه | 63 | 18 | |
| محل سکونت | شهر | 304 | 9/86 |
| روستا | 46 | 1/13 | |
| وضعیت اشتغال | شاغل | 99 | 3/28 |
| خانه‌دار | 98 | 28 | |
| بازنشسته | 97 | 7/27 | |
| بیکار | 56 | 16 | |
| سطح تحصیلات | ابتدایی | 182 | 41 |
| راهنمایی | 56 | 16 | |
| متوسطه | 78 | 3/22 | |
| دانشگاهی | 34 | 7/9 | |
| پوشش بیمه‌ای | دارد | 323 | 3/92 |
| ندارد | 27 | 7/7 | |
| تحصیل‌کرده در خانواده | بله | 287 | 82 |
| خیر | 63 | 18 | |
| نحوه زندگی | با خانواده | 152 | 4/43 |
| صرفاً با همسر | 107 | 6/30 | |
| صرفاً با فرزند | 52 | 9/14 | |
| تنها | 39 | 1/11 | |
| وضعیت اقتصادی | خوب | 32 | 1/9 |
| متوسط | 228 | 1/65 | |
| بد | 90 | 7/25 | |
| فعالیت | منظم | 182 | 52 |
| نامنظم | 168 | 48 | |
| دخانیات | بله | 56 | 16 |
| خیر | 280 | 80 | |
| ترک کرده | 14 | 4 | |
| سابقه مصرف مشروبات الکل | بله | 14 | 4 |
| خیر | 335 | 7/95 | |
| ترک کرده | 1 | 3/0 | |
| سابقه مصرف مخدر | بله | 9 | 6/2 |
| خیر | 340 | 1/97 | |
| ترک کرده | 1 | 3/0 | |
| سابقه بیماری طبی دیگر | دارد | 134 | 3/38 |
| ندارد | 216 | 7/61 | |
همچنین میانگین سن نمونههای موردپژوهش در این مطالعه 86/12 ± 38/64 سال، مدت‌زمان ابتلا به بیماری 29/5 ± 73/100 ماه و مدت‌زمان تعبیه ضربان‌ساز 61/50 ± 21/73 ماه بود. همچنین میانگین تعداد فرزند بیماران برابر با 94/1 ± 76/3 گزارش گردید (جدول 2).
جدول (2): میانگین و انحراف معیار مشخصات دموگرافیک کمی بیماران شرکت‌کننده در مطالعه
| متغیر | حداقل | حداکثر | میانگین | انحراف معیار |
| سن (سال) | 20 | 93 | 38/64 | 86/12 |
| مدت‌زمان ابتلای بیماری (ماه) | 6 | 360 | 73/100 | ۲۹/۵ |
| مدت‌زمان تعبیه ضربان‌ساز (ماه) | 4 | 264 | 21/73 | 61/50 |
| تعداد فرزند | 0 | 10 | 76/3 | 94/1 |
بر طبق نتایج به‌دست‌آمده از مطالعه حاضر، بیشترین میانگین نمره از بین ابعاد کانون کنترل سلامت به ترتیب مربوط به ابعاد کنترل بیرونی افراد قدرتمند (77/4 ± 90/28) و کنترل درونی (33/5 ± 03/26) بود. همچنین کمترین میانگین نمره مربوط به کانون کنترل بیرونی شانس (78/6 ± 76/17) بود (جدول 3).
جدول (3): تعیین میانگین نمره ابعاد کانون کنترل سلامت در بیماران با ضربان‌ساز دائمی قلبی
| متغیر | دامنه نمرات | حداقل | حداکثر | میانگین | انحراف معیار |
| کانون کنترل درونی | 36-6 | 6 | 36 | 03/26 | 33/5 |
| کانون کنترل بیرونی افراد قدرتمند | 36-6 | 6 | 36 | 90/28 | 77/4 |
| کانون کنترل بیرونی شانس | 36-6 | 6 | 36 | 76/17 | 78/6 |
نتایج مطالعه حاضر، که باهدف تعیین ابعاد کانون کنترل سلامت در بیماران دارای ضربان‌ساز داخل قلبی انجام شد نشان داد که بیشترین و کمترین نمره به ترتیب مربوط به ابعاد کنترل بیرونی افراد قدرتمند و کنترل بیرونی شانس بود. بنابراین می‌توان چنین بیان نمود که به گمان بیشتر نمونههای شرکت‌کننده در این پژوهش، سلامتی و برنامه مراقبتی آن‌ها در دست کادر درمان و پزشکان و متخصصین مربوطه است و نقش آن‌ها را در زمینه سلامتی خودشان پررنگ‌تر احساس می‌کنند. کانون کنترل سلامت وابسته به افراد مهم ازجمله پزشک، تیم درمان و افراد حمایت گر خانواده می‌تواند به‌عنوان منابع کنترل بیرونی در شرایط بیمار نقش مؤثری داشته باشد. هنگامی‌که بیمار به تخصص و مهارت تیم درمان اعتماد دارد، استرس کمتری را تجربه می‌کند. از سویی دیگر داشتن حمایت روانی-اجتماعی همواره عاملی مؤثر در کیفیت زندگی به شمار می‌رود و زمانی که بیماران خانواده خود را حمایت گر بدانند، کیفیت زندگی مطلوب‌تری را تجربه می‌کنند (25). یافته‌های پژوهش حاضر نقش منبع کنترل سلامت وابسته به افراد مهم را تأیید می‌کند. این یافته از مطالعه حاضر همسو با مطالعه اسدی پویا و همکاران است که در آن اکثریت بیماران دارای کانون کنترل بیرونی بودند. با این وجود در تناقض با یافته مطالعه حاضر در مطالعه اسدی و همکاران کمترین میانگین برای کنترل سلامت درونی گزارش گردید. در مطالعه اسدی و همکاران بیماران مبتلا به صرع درک ضعیفی از کانون کنترل درونی و درعوض از منبع کنترل سلامت بیرونی درک عمیق‌تری داشتند. احتمالاً این بدان معنی است که این بیماران ممکن است به دلیل ماهیت بیماری خود (صرع)، سطوح پایین‌تری از مشارکت در رفتارهای سلامتی مفید و راهبردهای مقابله‌ای فعال را داشته باشند (26).
نتایج مطالعه مرادی و همکاران نشان داد که در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی، میانگین نمره کانون کنترل درونی و کنترل دیگران به ترتیب بیشترین نمره را دارا بودند (27). در یک مطالعه دیگر که توسط ویجی کومار بودو [15]و همکاران انجام گردید، افراد مبتلا به صرع در زیرمقیاس شانس نمرات بالاتر و در زیرمقیاس کنترل درونی نمرات پایین‌تری نسبت به گروه کنترل داشتند. در نمرات کانون کنترل بیرونی بین دو گروه تفاوتی وجود نداشت. نکته قابل‌توجه در این مطالعه این بود که بیماران صرعی با کنترل ضعیف تشنج دارای نمره کانون کنترل بیرونی افراد قدرتمند بالاتر و نمرات کانون کنترل درونی پایین‌تری بودند. افراد مبتلا به صرع درک پایینی از منبع
کنترل درونی و درک بالایی از منبع کنترل شانس داشتند. این بدان معنی است که بیمار صرعی احساس می‌کند که شانس نقش مهمی در کنترل بیماری آن‌ها دارد (28).
در مطالعه کارن دوپلت و همکاران[16] درباره نقش کانون کنترل سلامت در بیماران سرطانی، مشخص گردید که اکثریت بیماران شرکت‌کننده در مطالعه دارای کانون کنترل بیرونی افراد قدرتمند بودند. بیماران دارای کنترل بیرونی صرفاً توصیه‌های انکولوژیست را می‌پذیرفتند، به دیگران قدرتمند مانند خاخام و عضو خانواده تکیه می‌کردند و به سرنوشت ایمان زیادی داشتند. در مقابل بیماران با کنترل درونی که در اقلیت بودند، درباره مسائل با پزشک بحث و مذاکره کرده و در حال جستجوی اطلاعات و خواندن هر مطالعه جدید منتشر شده مرتبط با بیماری خود بودند و در صورت لزوم درمان خودشان را انتخاب می‌کردند (29). در مطالعه امیجی و همکاران[17] با عنوان تأثیر کانون کنترل سلامت در تبعیت از رژیم‌درمانی در بیماران مبتلا به پرفشاری خون، نتایج تفاوت معنی‌داری را بین بیماران با کنترل درونی و کنترل بیرونی برای پایبندی به رژیم‌درمانی نشان داد. طوری که افراد با منبع کنترل درونی بیشتر از افراد با منبع بیرونی به رژیم‌درمانی خود پایبند بودند. بیماران با کنترل درونی به دنبال اطلاعات در زمینه بیماری خود بودند، خود را مسئول حفظ یا بهبود سلامت جسمانی خود می‌دانستند، و اطلاعات بیشتری درباره شرایطی که باعث ضعف سلامتی می‌شود، داشتند و به احتمال زیاد گام‌هایی برای کنترل بیماری خود مانند ترک سیگار و کاهش وزن اضافی بر می‌داشتند و در نتیجه به اختلالات قلبی و عروقی کمتری به دنبال پرفشاری خون دچار شوند (30).
ریداوت[18] و همکاران در مطالعه خود به این نتیجه رسیدند که کانون کنترل سلامت در بیماران تحت عمل جراحی عروق کرونر قلب به‌صورت دوره‌ای در نوسان است. یعنی بیماران در دوره قبل از عمل جراحی، برای کنترل رفتارهای سلامتی خود بیشتر به منابع بیرونی و دیگران وابسته‌اند در حالیکه بعد از دوره عمل، توجه این بیماران بیشتر متوجه منابع درونی است (31). بنابراین ضروری است پرسنل ارائه دهنده خدمات بهداشتی- درمانی به‌ویژه پرستاران، با آگاهی از نوسان کانون کنترل سلامت در دوره‌های متفاوت درمانی، اطلاعات و آموزش‌های کافی در خصوص تقویت بعد کانون کنترل درونی و تکیه به توانابی های خود و خود کنترلی به بیماران ارائه و بر نقش اساسی خود بیمار (منابع درونی) در فرآیند تغییر رفتارهای خودمراقبتی تأکید نمایند (32, 33).
مشکلات و محدودیت‌های پژوهش:
شرایط روحی واحدهای پژوهش به جهت وضعیت خاص بیماری آن‌ها و نیز داشتن مشکلات فردی در زمان پاسخ به پرسشنامه روی نحوه پاسخ دهی آن‌ها به سؤالات تأثیر داشت که از کنترل پژوهشگر خارج بود.
خودداری واحدهای پژوهش از بیان بعضی از اطلاعات مورد پژوهش که با بیان اینکه پاسخها محرمانه خواهد ماند تاحدودی کنترل گردید.
محدودیت دیگر که ممکن است بر نتایج پژوهش تأثیرگذار باشد، استفاده از ابزارهای خودگزارش دهی بود. بر اساس مطالعات روش خودگزارش دهی همیشه روش قابل اعتمادی برای بررسی موضوعات مورد نظر نیست و ممکن است برخی از بیماران جنبه‌هایی از واقعیت را جور دیگر گزارش نمایند که این موضوع نیز با برقراری ارتباط مناسب با بیمار و اطمینان دادن به وی در خصوص محرمانه ماندن اطلاعات در نزد پژوهشگر تا حدودی کنترل گردید.
نتیجه‌گیری: یافته‌های این مطالعه می‌تواند، زمینه‌ساز طراحی و انجام مطالعات مداخله‌ای در راستای بهبود خودکنترلی (منبع درونی) در بیماران و همچنین نقش ارائه‌دهندگان خدمات درمانی-مراقبتی (تیم درمانی اعم از پزشک، پرستار و..) و خانواده و اطرافیان بیمار (منبع بیرونی) در فرایند درمان و سلامت بیماران دارای ضربان‌ساز دائمی قلبی باشد.
تشکر و قدردانی
این مطالعه توصیفی منتج از پایان‌نامه با کد اخلاق IR.UMSU.REC.1401.394 از کمیته محترم اخلاق دانشگاه علوم پزشکی ارومیه است که در شهر ارومیه در سال 02-1401 انجام شد. از معاونت محترم پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه جهت حمایت از طرح و کلیه کسانی که ما را در انجام این پژوهش یاری نمودند کمال تشکر و قدردانی به عمل می‌آید.
فهرست منابع
1. Pallangyo P, Mgopa L, Millinga J, Bhalia S, Hemed NR, Mkojera Z, et al. Suicide Attempt Following Pacemaker Implantation in an Eighty-Three-Year-Old Male: A Case Report. J Med Cases 2019;10(12):345-7. [DOI:10.14740/jmc3383]
2. Patel MH, Sampath S, Kapoor A, Damani DN, Chellapuram N, Challa AB, et al. Advances in Cardiac Pacing: Arrhythmia Prediction, Prevention and Control Strategies. Front Physiol 2021;12. [DOI:10.3389/fphys.2021.783241]
3. Kusumoto FM, Schoenfeld MH, Barrett C, Edgerton JR, Ellenbogen KA, Gold MR, et al. 2018 ACC/AHA/HRS Guideline on the Evaluation and Management of Patients With Bradycardia and Cardiac Conduction Delay: A Report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Clinical Practice Guidelines and the Heart Rhythm Society. Circulation 2019;140(8):e382-e482. [DOI:10.1161/CIR.0000000000000721]
4. Wung SF. Bradyarrhythmias: Clinical Presentation, Diagnosis, and Management. Crit Care Nurs Clin North Am 2016;28(3):297-308. [DOI:10.1016/j.cnc.2016.04.003]
5. Onakpoya UU, Ojo OO, Eyekpegha OJ, Oguns AE, Akintomide AO. Early experience with permanent pacemaker implantation at a tertiary hospital in Nigeria. Pan Afr Med J 2020;36:177. [DOI:10.11604/pamj.2020.36.177.24425]
6. Wang PJ, Hayes DL. 119 - Implantable Pacemakers. In: Zipes DP, Jalife J, Stevenson WG, editors. Cardiac Electrophysiology: From Cell to Bedside (Seventh Edition): Elsevier; 2018. p. 1139-49. [DOI:10.1016/B978-0-323-44733-1.00119-X]
7. Health Quality O. Remote Monitoring of Implantable Cardioverter-Defibrillators, Cardiac Resynchronization Therapy and Permanent Pacemakers: A Health Technology Assessment. Ont Health Technol Assess Ser 2018;18(7):1-199. [PMCID]
8. Torabi M, AliAkbari F, Aien F, Deriss F. The Effect of Family-Centered Empowerment Model on the Quality of Life of the Patients With Permanent Pacemaker in Chamran Hospital in Isfahan. J Clin Nurs Midwifery 2018;7(3):218-25. [URL]
9. Ataee E, Haghjoo M, Dalvandi A, Bakhshandeh H. Effect of self-care education on quality of life among patients with permanent pacemaker. Iran J Cardiovasc Nurs 2013;1(4):40-7. [Google Scholar]
10. Zou H, Tian Q, Chen Y, Cheng C, Fan X. Coping Styles Mediate the Relationship Between Self-esteem, Health Locus of Control, and Health-Promoting Behavior in Chinese Patients With Coronary Heart Disease. J Cardiovasc Nurs 2017;32(4):331-8. [DOI:10.1097/JCN.0000000000000357]
11. Halse I, Bjørkløf GH, Engedal K, Selbæk G, Barca ML. Locus of Control and Its Associations with Depressive Symptoms amongst People with Dementia. Dement Geriatr Cogn Disord 2021;50(3):258-65. [DOI:10.1159/000517936]
12. American Psychological Association (APA). locus of control 2023 [Available from: https://dictionary.apa.org/locus-of-control. [URL]
13. Rydlewska A, Krzysztofik J, Libergal J, Rybak A, Banasiak W, Ponikowski P, et al. Health locus of control and the sense of self-efficacy in patients with systolic heart failure: a pilot study. Patient Prefer Adherence 2013;7:337. [DOI:10.2147/PPA.S41863]
14. Sharif SP. Locus of control, quality of life, anxiety, and depression among Malaysian breast cancer patients: The mediating role of uncertainty. Eur J Oncol Nurs 2017;27:28-35. [DOI:10.1016/j.ejon.2017.01.005]
15. Wallston KA, Strudler Wallston B, DeVellis R. Development of the multidimensional health locus of control (MHLC) scales. Health Educ Monogr 1978;6(1):160-70. [DOI:10.1177/109019817800600107]
16. Berglund E, Lytsy P, Westerling R. The influence of locus of control on self-rated health in context of chronic disease: a structural equation modeling approach in a cross sectional study. BMC Public Health 2014;14(1):492. [DOI:10.1186/1471-2458-14-492]
17. Marton G, Pizzoli SFM, Vergani L, Mazzocco K, Monzani D, Bailo L, et al. Patients' health locus of control and preferences about the role that they want to play in the medical decision-making process. Psychol Health Med 2021;26(2):260-6. [DOI:10.1080/13548506.2020.1748211]
18. Omeje O, Nebo C. The influence of locus control on adherence to treatment regimen among hypertensive patients. Patient Prefer Adherence 2011:141-8. [DOI:10.2147/PPA.S15098]
19. Kesavayuth D, Poyago-Theotoky J, Tran DB, Zikos V. Locus of control, health and healthcare utilization. Economic Modelling. 2020;86:227-38. [DOI:10.1016/j.econmod.2019.06.014]
20. Darnikowska J, Jędrzejczak B, Dziki A, Mik M. Health locus of control among patients operated on for colorectal cancer. Pol Przegl Chir 2021;93(0):1-6. [DOI:10.5604/01.3001.0015.3457]
21. Li Y, Kong D, Wang W, Zhu Y, Liu X. Psychometric properties of the Chinese version of the recovery locus of control (RLOC) Scale among patients with myocardial infarction. Nurs Open 2020;7(6):1815-21. [DOI:10.1002/nop2.568]
22. Moshki M, Ghofranipour F, Hajizadeh E, Azadfallah P. Validity and reliability of the multidimensional health locus of control scale for college students. BMC Public Health 2007;7(1):1-6. [DOI:10.1186/1471-2458-7-295]
23. Hatamloo Sadabadi M, Poursarifi H, Babapur Khairuddin J. The role of health locus of control in self-care behaviors in patients with type II diabetes. Med J Tabriz Univ Med Sci 2011;33(4):17-21. [Google Scholar]
24. Harifi S, SeyedAlinaghi S, Qorbani M, Mahmoodi Z. The relationship between social roles and psychosocial adjustment in women with HIV: A structural equation model. Brain Behav 2021;11(1):e01943. [DOI:10.1002/brb3.1943]
25. Soltani S, Hassani F, Golshani F, Koochak ER. Predicting the Quality of Life by Health Locus of Control and Illness Perception in Patients with Cardiovascular Diseases. Mid East J Disabil Stud 2021;11(1):0-0. [Google Scholar]
26. Asadi-Pooya AA, Schilling CA, Glosser D, Tracy JI, Sperling MR. Health locus of control in patients with epilepsy and its relationship to anxiety, depression, and seizure control. Epilepsy Behav 2007;11(3):347-50. [DOI:10.1016/j.yebeh.2007.06.008]
27. Moradi Y, Al Shara SA, Namadi F, Mollazadeh F. The relationship between health locus of control and self-efficacy in patients with heart failure. Nurs Midwifery Stud 2022;11(1):31. [Google Scholar]
28. Boddu VK, Rebello A, Chandrasekharan SV, Rudrabhatla PK, Chandran A, Ravi S, et al. How does "locus of control" affect persons with epilepsy? Epilep Behav 2021;123:108257. [DOI:10.1016/j.yebeh.2021.108257]
29. Dopelt K, Bashkin O, Asna N, Davidovitch N. Health locus of control in cancer patient and oncologist decision-making: An exploratory qualitative study. PLoS One 2022;17(1):e0263086. [DOI:10.1371/journal.pone.0263086]
30. Omeje O, Nebo C. The influence of locus control on adherence to treatment regimen among hypertensive patients. Patient Pref Adherence 2011;5:141-8. [DOI:10.2147/PPA.S15098]
31. Rideout A, Tolmie E, Lindsay G. Health locus of control in patients undergoing coronary artery surgery-changes and associated outcomes: a seven-year cohort study. Eur J Cardiovasc Nurs 2017;16(1):46-56. [DOI:10.1177/1474515116636501]
32. Hekmatpou D, Mohammadi E, Ahmadi F, Arefi S, Rafie M. The Effectiveness of Applying "Making Sensitivity to Re-admission Caring Model. Razi J Med Sci 2010;17(75):33-50. [URL]
33. Indelicato L, Mariano V, Galasso S, Boscari F, Cipponeri E, Negri C, et al. Influence of health locus of control and fear of hypoglycaemia on glycaemic control and treatment satisfaction in people with Type 1 diabetes on insulin pump therapy. Diabet Med 2017;34(5):691-7. [DOI:10.1111/dme.13321]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
اطلاعات تماس
آدرس مکاتبه: آذربایجان غربی، ارومیه، بلوار رسالت، خیابان جهاد، کوی اورژانس، معاونت تحقیقات و فناوری
صندوق پستی : ۱۱۳۸
کد پستی : ۵۷۱۴۷۸۳۷۳۴
تلفن : 31937415-۰۴۴
فاکس : 32233009-۰۴۴
پست الکترونیک :
unmf
umsu.ac.ir , j.nur.midgmail.com
