دوره 21، شماره 5 - ( 5-1402 )
جلد 21 شماره 5 صفحات 365-354 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Zafarramazanian F, Ghavami H, Alinejad V, Jasemi M. THE EFFECT OF VIRTUAL HEALTHY LIFESTYLE TRAINING PROGRAM ON THE SLEEP QUALITY OF FEMALE NURSES WORKING IN THE EDUCATIONAL AND TREATMENT CENTERS OF URMIA UNIVERSITY OF MEDICAL SCIENCES IN 2022. Nursing and Midwifery Journal 2023; 21 (5) :354-365
URL: http://unmf.umsu.ac.ir/article-1-4871-fa.html
URL: http://unmf.umsu.ac.ir/article-1-4871-fa.html
ظفررمضانیان فرزانه، قوامی هاله، علی نژاد وحید، جاسمی مدینه. تأثیر برنامه آموزشی سبک زندگی سالم به‌صورت مجازی بر کیفیت خواب پرستاران خانم شاغل در مراکز آموزشی و درمانی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه در سال 1401. مجله پرستاری و مامایی. 1402; 21 (5) :354-365
فرزانه ظفررمضانیان1 
، هاله قوامی*2 ، وحید علی نژاد3 ، مدینه جاسمی4
، هاله قوامی*2 ، وحید علی نژاد3 ، مدینه جاسمی4
1- دانشجوی کارشناسی ارشد پرستاری داخلی جراحی، دانشگاه علوم پزشکی ارومیه، ارومیه، ایران
2- استادیار، گروه پرستاری، دانشگاه علوم پزشکی ارومیه، ارومیه، ایران (نویسنده مسئول) ،haleh_ghavami@yahoo.co.uk
3- استادیار، گروه آمار زیستی، دانشگاه علوم پزشکی ارومیه، ارومیه، ایران
4- استادیار، گروه پرستاری، دانشگاه علوم پزشکی ارومیه، ارومیه، ایران
2- استادیار، گروه پرستاری، دانشگاه علوم پزشکی ارومیه، ارومیه، ایران (نویسنده مسئول) ،
3- استادیار، گروه آمار زیستی، دانشگاه علوم پزشکی ارومیه، ارومیه، ایران
4- استادیار، گروه پرستاری، دانشگاه علوم پزشکی ارومیه، ارومیه، ایران
واژه‌های کلیدی: برنامه آموزشی، سبک زندگی سالم، پرستاران، کیفیت خواب، دانشگاه علوم پزشکی ارومیه، مجازی
متن کامل [PDF 466 kb]
(1349 دریافت)
| (HTML) (2425 مشاهده)
مواد و روش کار
یافته‌ها
جدول (1): توزیع توام فراوانی برای متغیرهای دموگرافیک به تفکیک دو گروه کنترل و مداخله
جدول (2): توزیع فراوانی و درصد فراوانی برای متغیرهای دموگرافیک
جدول (3): مقایسه میانگین ابعاد پرسشنامه کیفیت خواب پیترزبورگ بین دو گروه مداخله و کنترل قبل و بعد مداخله
جدول (4): مقایسه میانگین ابعاد پرسشنامه کیفیت خواب پترزبورگ برای گروه مداخله و گروه کنترل قبل و بعد مداخله
بحث
نتیجه‌گیری
تشکر و قدردانی
متن کامل: (1224 مشاهده)
مقدمه
جوهره عملکرد بالینی پرستاری، تأمین آسودگی و سلامتی بیماران است که از طریق توجه به نیازهای جسمی، روحی و معنوی آن‌ها فراهم می‌شود (1). طبق مطالعات صورت گرفته به‌طور میانگین در ایران 50 درصد از کل کارکنان سیستم درمانی را پرستاران تشکیل می‌دهند که این آمار در برخی کشورها به 80 درصد می‌رسد (2). پرستاری از حرفه‌هایی است کـه شرایط کار بر سبک زندگی آن‌ها تأثیر گذار است و آن‌ها را در معرض خطر اضافه وزن، رژیم غذایی نامناسب، کم تحرکی، مصرف دخانیات و نوشیدن الکل قرار می‌دهد (3). بر اساس نتایج بـه دست آمده، بـه نظر می‌رسد پرستاران، با وجود داشتن دانش و آگاهی در زمینه انواع بیماری‌ها و نقش مهمی که در قبال آموزش رفتارهای صحیح بـه بیماران دارند، خود از شیوه زندگی مطلوبی برخوردار نیستند. از طرف دیگر سلامت پرستاران نه تنها ابعاد مختلف زندگی آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد بلکه در ارتقاء سلامت بیماران نیز نقش بسزایی دارد، لذا جهت افزایش بکارگیری رفتارهای ارتقاء دهنده سلامتی توسط پرستاران در مطالعات مختلفی توصیه می‌شود که رفتارهای ارتقاء دهنده سبک زندگی سالم در در بین پرستاران افزایش یابد (3). سبک زندگی راهی است که فرد برای زندگی خود در پیش می‌گیرد و یک عامل مهم برای سلامت ذهنی و جسمی است (4). سبک زندگی سالم شامل فاکتورهای مختلفی ازجمله استراحت، خواب کافی، تغذیه سالم، شادابی و تحرک می‌باشد. عوامل بسیار زیادی ممکن است سلامتی جسمی و روانی پرستاران را تحت تأثیر قرار دهد و آن‌ها را در ارائه وظایف خود دچار مشکل سازد ازجمله خستگی، خواب ناکافی، نداشتن برنامه‌های مفرح و عدم تحرک (5). جامعه به خدمات پرستاری حیاتی در همه ساعات شبانه روز نیاز دارد به این دلیل پرستاران اغلب به‌صورت شیفتی و در تایم‌های طولانی کار می‌کنند و این ساعت‌های طولانی از یک خواب هفت ساعته یا یک خواب باکیفیتی که متخصصان توصیه می‌کنند جلوگیری می‌کند (6). در واقع سلامت انسان با کمیت و کیفیـت خـواب او در ارتبـاط است (7). الگوی نامناسب و اختلال در خواب سبب کاهش تندرستی، اخـتلال در عملکردهـای شـناختی، ابـتلای افـراد بـه درد جسـمانی، کـاهش کیفیـت زنـدگی و اخـتلالات روانشـناختی می‌شود (8). هنگامی که مدت خواب به کمتر از هفت ساعت می‌رسد به‌ویژه هنگامی که به شش ساعت یا کمتر از آن می‌رسد، شیوع انواعی از اختلالات افزایش می‌یابد. بیشتر متخصصان معتقد اند که یک نقطه هدف برای ساعات خواب وجود دارد که برای افراد بالغ بین هفت تا هفت و نیم ساعت در شبانه روز می‌باشد (6). شیفت‌های کاری چرخه عادی خواب و بیداری را مختل می‌کند و منجر به کوتاه شدن خواب و خستگی مفرط می‌شود (9). پرستارانی که شیفت‌های شب را تجربه می‌کنند به‌طور قابل‌توجهی کیفیت خواب و مدت‌زمان آن را ضعیف‌تر گزارش می‌کنند (10). همچنین افزایش خستگی (11)، مشکلات گوارشی (12)، افزایش خطر ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر (13)، ناهماهنگی هورمونی (14) و افزایش اضطراب و سایر اختلالات هیجانی (11) را گزارش می‌کنند. علاوه بر این تقریباً 30 درصد از پرستاران علائم اختلال شیفت کاری را گزارش می‌کنند مثل یک اختلال خواب که با خواب آلودگی و یا بی خوابی مشخص می‌گردد (15). در مطالعه محمد بابامیری و همکاران که باهدف بررسی تأثیر آموزش بهداشت خواب بر کیفیت خواب در پرستاران بیمارستان‌های لرستان انجام شد مشخص شد که آموزش مهارت‌های بهبود کیفیت خواب می‌تواند نقش بسزایی در ارتقاء کیفیت خواب پرسنل پرستاری داشته باشد (16). لذا یکی از اهداف ما در این پژوهش آموزش اصول بهداشت خواب به پرستاران گروه مداخله و بررسی تأثیر آن بر کیفیت خواب پرستاران بود. یکی دیگر از مواردی که در سبک زندگی افراد مطرح است و می‌تواند روی کیفیت خواب افراد تأثیر گذارد رژیم غذایی مصرفی آنان می‌باشد. ارتباط بین رژیم غذایی و خواب در سال‌های اخیر توجه زیادی را به خود جلب کرده است. طبق یکی از مطالعات مداخله‌ای که در سال 2019 انجام شد استفاده از رژیم غذایی حاوی تریپتوفان[1] باعث بهبود کیفیت خواب و در نتیجه خواب راحت در افراد شده است (17). تریپتوفان یک اسید آمینه ضروری برای بدن می‌باشد که در بدن ساخته نمی‌شود و باید از طریق رژیم غذایی به بدن برسد و در موادی مثل شیر موجود است (18). این اسید آمینه در بدن ابتدا به سرتونین و سپس به ملاتونین تبدیل می‌شود (19). ملاتونین هورمونی می‌باشد که در طول شب از غده پینه آل، شبکیه، دستگاه گوارش و چند اندام دیگر تولید می‌شود (19). لذا هر اندازه میزان دریافت تریپتوفان بیشتر باشد ترشح ملاتونین در بدن بیشتر می‌شود و میزان کیفیت خواب افراد بالاتر می‌رود. بنابراین یکی دیگر از اهداف ما در این پژوهش آشنا سازی گروه مداخله با مواد غذایی حاوی تریپتوفان و توصیه به استفاده از آن بود. همچنین در مطالعه طاهره روزبهانی و همکاران که باهدف بررسی تأثیر آرام سازی پیشرونده عضلانی به روش جاکوبنسون[2] بر روی کیفیت خواب دانش آموزان پیش دانشگاهی انجام شد، مشخص شد که آرام سازی پیش رونده عضلانی باعث افزایش کیفیت خواب دانش آموزان پیش دانشگاهی می‌گردد (20). تکنیک آرام سازی پیشرونده عضلانی در سال 1983 به وسیله ادموند جاکوبسون معرفی و به کار گرفته شد. یادگیری این تکنیک‌ها بسیار ساده، راحت و بدون نیاز به تجهیزات می‌باشد و مددجو در این روش تک تک عضلات خود را به ترتیب منقبض و سپس منبسط می‌سازد و بعد از اتمام آرام سازی بدن حالت شل و رها پیدا می‌کند و از اضطراب و استرس رهایی می‌یابد (21). بنابراین یکی دیگر از اهداف ما در این پژوهش آموزش تکنیک‌های آرام سازی به پرستاران گروه مداخله و بررسی تأثیر آن بر کیفیت خواب پرستاران بود. آذرنیوه و همکاران در سال 1395 مطالعه‌ای باهدف بررسی اثر فعالیت بدنی بر کیفیت خواب دانشجویان دختر انجام دادند که نتایج نشان داد کیفیت نامناسب خواب در دختران با فعالیت بـدنی کمتر، بیشتر بود (22). لذا یکی دیگر از اهداف ما در این پژوهش ارسال تمرینات و نرمش‌های هوازی در 5 روز هفته و به مدت دو ماه برای گروه مداخله بود که از طریق چک‌لیست خود گزارش دهی تکمیل شده توسط هر فرد کنترل و پیگیری شد.
با توجه به مسائل ذکر شده و اهمیت بهبود کیفیت خواب در سلامت پرستاران و تأثیر مستقیم این موارد بر نحوه ارائه خدمات مراقبتی به آن بودیم تا در این پژوهش تأثیر آموزش سه نمونه از مداخلات سبک زندگی را به‌صورت مجازی بر کیفیت خواب پرستاران خانم شاغل در بیمارستان طالقانی شهرستان ارومیه بررسی کنیم و نتایج را با گروه کنترل انتخابی از بیمارستان امام خمینی مورد مقایسه قرار دهیم. ما در این پژوهش قصد داشتیم تا تأثیر ترکیبی از روش‌های: ارسال تمرینات و نرمش‌های هوازی، آموزش اصول بهداشت خواب و آشنا سازی افراد با رژیم غذایی حاوی تریپتوفان، آموزش تکنیک آرام سازی به روش جاکوبنسون را بر روی کیفیت خواب پرستاران بررسی کنیم. این مطالعه به‌منظور تعیین تأثیر برنامه آموزشی سبک زندگی سالم بر روی کیفیت خواب پرستاران خانم شاغل در مراکز آموزشی و درمانی شهر ارومیه انجام شد
با توجه به مسائل ذکر شده و اهمیت بهبود کیفیت خواب در سلامت پرستاران و تأثیر مستقیم این موارد بر نحوه ارائه خدمات مراقبتی به آن بودیم تا در این پژوهش تأثیر آموزش سه نمونه از مداخلات سبک زندگی را به‌صورت مجازی بر کیفیت خواب پرستاران خانم شاغل در بیمارستان طالقانی شهرستان ارومیه بررسی کنیم و نتایج را با گروه کنترل انتخابی از بیمارستان امام خمینی مورد مقایسه قرار دهیم. ما در این پژوهش قصد داشتیم تا تأثیر ترکیبی از روش‌های: ارسال تمرینات و نرمش‌های هوازی، آموزش اصول بهداشت خواب و آشنا سازی افراد با رژیم غذایی حاوی تریپتوفان، آموزش تکنیک آرام سازی به روش جاکوبنسون را بر روی کیفیت خواب پرستاران بررسی کنیم. این مطالعه به‌منظور تعیین تأثیر برنامه آموزشی سبک زندگی سالم بر روی کیفیت خواب پرستاران خانم شاغل در مراکز آموزشی و درمانی شهر ارومیه انجام شد
مواد و روش کار
پژوهش حاضر یک کارآزمایی بالینی (IRCT20161227031588N5.) با طرح پیش- پس‌آزمون است که با مشارکت 60 نفر از پرستاران بیمارستان طالقانی و بیمارستان امام خمینی شهرستان ارومیه در سال 1401 انجام گرفت. نمونه‌ها با روش در دسترس انتخاب و به‌طور تصادفی به دو گروه کنترل و آزمون (هر گروه 30 پرستار) تقسیم شدند. به‌طوری که در هر بیمارستان لیست تمامی پرستاران تهیه شد و به کمک جدول اعداد تصادفی از هر بیمارستان 30 نفر انتخاب شد. نمونه‌ها در زمینه چگونگی انجام طرح و محرمانه بودن اطلاعات و نیز هدف از انجام این پژوهش توجیه شدند و تمامی آنان با رضایت کامل وارد مطالعه شدند. معیارهای ورود به این مطالعه شامل:1) محدودهٔ سنی 22 تا 45،2) نداشتن بیماری جسمی، روحی یا هر شرایطی که باعث خستگی شود مثل آنمی، نارسایی کلیه و مولتیپل اسکلروزیس طی 6 ماه گذشته،3) داشتن مدرک کارشناسی پرستاری، 4) عدم مصرف داروهای خاص مؤثر بر خستگی، 5) شیفت در گردش بودن،6) نداشتن سوگواری طی 6 ماه گذشته، 7) نداشتن بارداری، شیردهی و بیماری‌های تیروئیدی در طی مطالعه و معیارهای خروج شامل: 1) عدم تمایل به شرکت در ادامهٔ پژوهش بودند. هر دو گروه اطلاعات دموگرافیک شامل سؤالاتی از قبیل سن، وضعیت تأهل، مدرک تحصیلی، نوع استخدام، سابقه خدمت، سابقه کار در بخش‌های ویژه، داشتن مشکل خانوادگی قابل اهمیت و درآمد ماهیانه، شاخص توده بدنی، تعداد فرزند و شیفت کاری را تکمیل کردند.
برای بررسی کیفیت خواب از پرسشنامه کیفیت خواب پیتزبورگ[3] استفاده شد که حساسیت و ویژگی این پرسشنامه به ترتیب 6/89 و 5/86 درصد بود و در ایران پایایی آن تأیید شده است (23). این پرسشنامه شامل 7 زیرمقیاس: الف) توصیف کلی فرد از خواب، ب) تأخیر در به خواب رفتن، ج) طول مدت خواب مفید، د) کفایت خواب (محاسبه بر اساس نسبت طول مدت خواب مفید از کل زمان سپری شده در رختخواب)، ه) اختلالات خواب (به‌صورت بیدار شدن شبانه فرد)، و) میزان داروی خواب آور مصرفی و ز) عملکرد صبحگاهی (به‌صورت مشکلات تجربه شده توسط فرد در طول روز ناشی از بدخوابی) است. نمره دهی هر یک از مقیاس‌های پرسشنامه بین عدد صفر تـا 3 بـه ترتیب برای «اصلاً تجربه نکرده‌ام»، «کمتر از یکبار در هفته»، «یک یا دوبار در هفته» و «سه بـار یا بیشتر در هفتـه» در نظر گرفته شد. حاصل جمع نمرات مقیاس‌های هفت گانه نمره کلی را تشکیل دادند که عددی بین صفر تا 21 بود. نمره کلی بالاتر از 5 به معنی نامناسب بودن کیفیت خواب است (24).
پرسشنامه‌های کیفیت خواب پیتزبورگ و اطلاعات دموگرافیک در مورد تمامی نمونه‌های پژوهش در هر دو گروه تکمیل شد. در گروه کنترل هیچ مداخله‌ای صورت نگرفت و مداخلات فقط در گروه مداخله انجام شد که شامل موارد زیر بود.
1) قبل از شروع مداخلات، یک پیام صوتی توسط پژوهشگر ضبط شد که که محتوای آن توضیحات کلی در مورد مداخلات پژوهش بود. بعد از تهیه، این فیلم به کانال واتساپ که تمامی اعضای گروه مداخله در آن عضو شده بودند ارسال شد.
2) تهیه محتوای مربوط به اصول بهداشت خواب (استفاده از مواد غذایی حاوی تریپتوفان، لزوم عدم مصرف مواد غذایی حاوی کافئین قبل از خواب، داشتن تحرک جسمانی به اندازه کافی در طی روز و استراحت کافی و خواب بین 7 تا 8 ساعت در هر روز) طبق مستندات علمی و ارائه آن به اعضای گروه مداخله و قرار دادن یک نسخه از آن در کانال واتساپ. هم چنین برگزاری یک جلسه آموزشی مربوط به اصول بهداشت خواب در اسکای روم که با هماهنگی اعضای گروه زمان آن مشخص شد. رعایت اصول بهداشت خواب نیز توسط چک‌لیست خود گزارش دهی تکمیل شده توسط اعضا مداخله پیگیری شد. به این صورت که این چک‌لیست تا دو ماه و روزانه توسط هر فرد تکمیل شد.
3) تهیه پمفلت مربوط به تکنیک‌های آرام سازی به روش جاکوبسون (تکنیک آرام سازی پیشرونده عضلانی در سال 1983 به وسیله ادموند جاکوبسون معرفی و به کار گرفته شد. یادگیری این تکنیک‌ها بسیار ساده، راحت و بدون نیاز به تجهیزات می‌باشد و مددجو در این روش تک تک عضلات خود را به ترتیب منقبض و سپس منبسط می‌سازد و بعد از اتمام آرام سازی بدن حالت شل و رها پیدا می‌کند و از اضطراب و استرس رهایی می‌یابد (21). طبق مستندات علمی و ارائه آن به اعضای گروه مداخله، همچنین ارسال یک نمونه فایل صوتی از روش انجام این تکنیک به کانال واتساپ که توسط گروهی از روانشناسان تهیه شده است. از اعضای گروه مداخله خواسته شد که روزی یک بار در یک محیط آرام و راحت و جایی که حواس پرتی‌ها به حداقل برسد، این تکنیک آرام سازی را انجام دهند. در مورد پیگیری انجام لازم به ذکر می‌باشد که یک چک‌لیست خود گزارش دهی انجام تمرینات تکنیک آرام سازی پیشرونده عضلانی در اختیار تک تک اعضای گروه مداخله قرار گرفت. این چک‌لیست 62 قسمت (دو ماه) داشت که هر قسمت مربوط به انجام یک بار تمرین تکنیک است که زمان شروع و پایان تکنیک، میزان خستگی فرد، قبل و بعد از انجام تکنیک در آن ثبت شد.
4) ارسال تمرینات و نرمش‌های هوازی تهیه شده توسط مربی فدراسیون ورزشی که تمرینات تهیه شده به کانال واتساپ گروه مداخله ارسال شد که در مدت 2 ماه و در 5 روز از هفته توسط اعضا گروه مداخله انجام شد در مورد زمان انجام این تمرینات لازم به ذکر است که طی مشورت‌های انجام شده با مربی فدراسیون، و همچنین به علت متفاوت بودن زمان شیفت‌های کاری پرستاران و همچنین جهت افزایش انجام پذیری این تمرینات، محدودیتی در مورد زمان انجام تمرینات ایجاد نشد و پرستاران توانستند در هر زمانی از روز و حتی در زمان شیفت‌های خود نیز این تمرینات را انجام دهند. هم چنین خود پژوهشگر نیز از طریق واتساپ پیگیر انجام تمرینات بود و انجام آن را پژوهشگر با بررسی چک‌لیست‌های خود گزارش دهی تکمیل شده توسط نمونه‌های گروه مداخله پیگیری کرد. علاوه بر این در طی این دو ماه مداخله، پژوهشگر طی بازدیدهای هفتگی از پرستاران این گروه راجع به کاربرد موارد آموزش داده شده سؤال کرده و آن‌ها را به انجام این کارها تشویق نمود.
نهایتاً دو ماه بعد از مداخله، پرسشنامه کیفیت خواب پیتزبورگ در مورد کلیه واحدهای پژوهش تکمیل شد. برای گروه کنترل نیز طی این دو ماه مداخله‌ای انجام نشد و بعد از پایان مداخلات در گروه مداخله، نتایج به دست آمده از پژوهش در اختیار گروه کنترل قرار گرفت.
برای بررسی کیفیت خواب از پرسشنامه کیفیت خواب پیتزبورگ[3] استفاده شد که حساسیت و ویژگی این پرسشنامه به ترتیب 6/89 و 5/86 درصد بود و در ایران پایایی آن تأیید شده است (23). این پرسشنامه شامل 7 زیرمقیاس: الف) توصیف کلی فرد از خواب، ب) تأخیر در به خواب رفتن، ج) طول مدت خواب مفید، د) کفایت خواب (محاسبه بر اساس نسبت طول مدت خواب مفید از کل زمان سپری شده در رختخواب)، ه) اختلالات خواب (به‌صورت بیدار شدن شبانه فرد)، و) میزان داروی خواب آور مصرفی و ز) عملکرد صبحگاهی (به‌صورت مشکلات تجربه شده توسط فرد در طول روز ناشی از بدخوابی) است. نمره دهی هر یک از مقیاس‌های پرسشنامه بین عدد صفر تـا 3 بـه ترتیب برای «اصلاً تجربه نکرده‌ام»، «کمتر از یکبار در هفته»، «یک یا دوبار در هفته» و «سه بـار یا بیشتر در هفتـه» در نظر گرفته شد. حاصل جمع نمرات مقیاس‌های هفت گانه نمره کلی را تشکیل دادند که عددی بین صفر تا 21 بود. نمره کلی بالاتر از 5 به معنی نامناسب بودن کیفیت خواب است (24).
پرسشنامه‌های کیفیت خواب پیتزبورگ و اطلاعات دموگرافیک در مورد تمامی نمونه‌های پژوهش در هر دو گروه تکمیل شد. در گروه کنترل هیچ مداخله‌ای صورت نگرفت و مداخلات فقط در گروه مداخله انجام شد که شامل موارد زیر بود.
1) قبل از شروع مداخلات، یک پیام صوتی توسط پژوهشگر ضبط شد که که محتوای آن توضیحات کلی در مورد مداخلات پژوهش بود. بعد از تهیه، این فیلم به کانال واتساپ که تمامی اعضای گروه مداخله در آن عضو شده بودند ارسال شد.
2) تهیه محتوای مربوط به اصول بهداشت خواب (استفاده از مواد غذایی حاوی تریپتوفان، لزوم عدم مصرف مواد غذایی حاوی کافئین قبل از خواب، داشتن تحرک جسمانی به اندازه کافی در طی روز و استراحت کافی و خواب بین 7 تا 8 ساعت در هر روز) طبق مستندات علمی و ارائه آن به اعضای گروه مداخله و قرار دادن یک نسخه از آن در کانال واتساپ. هم چنین برگزاری یک جلسه آموزشی مربوط به اصول بهداشت خواب در اسکای روم که با هماهنگی اعضای گروه زمان آن مشخص شد. رعایت اصول بهداشت خواب نیز توسط چک‌لیست خود گزارش دهی تکمیل شده توسط اعضا مداخله پیگیری شد. به این صورت که این چک‌لیست تا دو ماه و روزانه توسط هر فرد تکمیل شد.
3) تهیه پمفلت مربوط به تکنیک‌های آرام سازی به روش جاکوبسون (تکنیک آرام سازی پیشرونده عضلانی در سال 1983 به وسیله ادموند جاکوبسون معرفی و به کار گرفته شد. یادگیری این تکنیک‌ها بسیار ساده، راحت و بدون نیاز به تجهیزات می‌باشد و مددجو در این روش تک تک عضلات خود را به ترتیب منقبض و سپس منبسط می‌سازد و بعد از اتمام آرام سازی بدن حالت شل و رها پیدا می‌کند و از اضطراب و استرس رهایی می‌یابد (21). طبق مستندات علمی و ارائه آن به اعضای گروه مداخله، همچنین ارسال یک نمونه فایل صوتی از روش انجام این تکنیک به کانال واتساپ که توسط گروهی از روانشناسان تهیه شده است. از اعضای گروه مداخله خواسته شد که روزی یک بار در یک محیط آرام و راحت و جایی که حواس پرتی‌ها به حداقل برسد، این تکنیک آرام سازی را انجام دهند. در مورد پیگیری انجام لازم به ذکر می‌باشد که یک چک‌لیست خود گزارش دهی انجام تمرینات تکنیک آرام سازی پیشرونده عضلانی در اختیار تک تک اعضای گروه مداخله قرار گرفت. این چک‌لیست 62 قسمت (دو ماه) داشت که هر قسمت مربوط به انجام یک بار تمرین تکنیک است که زمان شروع و پایان تکنیک، میزان خستگی فرد، قبل و بعد از انجام تکنیک در آن ثبت شد.
4) ارسال تمرینات و نرمش‌های هوازی تهیه شده توسط مربی فدراسیون ورزشی که تمرینات تهیه شده به کانال واتساپ گروه مداخله ارسال شد که در مدت 2 ماه و در 5 روز از هفته توسط اعضا گروه مداخله انجام شد در مورد زمان انجام این تمرینات لازم به ذکر است که طی مشورت‌های انجام شده با مربی فدراسیون، و همچنین به علت متفاوت بودن زمان شیفت‌های کاری پرستاران و همچنین جهت افزایش انجام پذیری این تمرینات، محدودیتی در مورد زمان انجام تمرینات ایجاد نشد و پرستاران توانستند در هر زمانی از روز و حتی در زمان شیفت‌های خود نیز این تمرینات را انجام دهند. هم چنین خود پژوهشگر نیز از طریق واتساپ پیگیر انجام تمرینات بود و انجام آن را پژوهشگر با بررسی چک‌لیست‌های خود گزارش دهی تکمیل شده توسط نمونه‌های گروه مداخله پیگیری کرد. علاوه بر این در طی این دو ماه مداخله، پژوهشگر طی بازدیدهای هفتگی از پرستاران این گروه راجع به کاربرد موارد آموزش داده شده سؤال کرده و آن‌ها را به انجام این کارها تشویق نمود.
نهایتاً دو ماه بعد از مداخله، پرسشنامه کیفیت خواب پیتزبورگ در مورد کلیه واحدهای پژوهش تکمیل شد. برای گروه کنترل نیز طی این دو ماه مداخله‌ای انجام نشد و بعد از پایان مداخلات در گروه مداخله، نتایج به دست آمده از پژوهش در اختیار گروه کنترل قرار گرفت.
یافته‌ها
با توجه به نتایج حاصل از آزمون کای دو پیرسن و دقیق فیشر توزیع توام هیچ یک از متغیرهای دموگرافیک بین دو گروه کنترل و مداخله معنی‌دار نبوده و همگن بودند (05/0<P) (جدول 1). میانگین سطح توده چربی 60 درصد پرستاران حاضر در مطالعه بدن برابر 59/3 ± 82/24 می‌باشد. از 60 نفر پرستار مورد مطالعه 38 نفر (3/63درصد) سن کمتر مساوی 30 سال داشته و 22 نفر (7/36درصد) سن بیشتر از 30 سال داشته‌اند. و 38 نفر (3/63درصد) هیچ فرزندی نداشته، 14 نفر (3/23درصد) یک فرزند و 8 نفر (3/13درصد) دوفرزند داشته‌اند. همچنن 27 نفر (45درصد) مجرد و 33 نفر (55درصد) متأهل بوده‌اند. از 60 پرستار حاضر در مطالعه 54 نفر (90درصد) تحصیلات کارشناسی و تنها 6 نفر (10درصد) تحصیلات کارشناسی ارشد داشته‌اند. و 29 نفر (3/48درصد) نیروی طرحی، 10 نفر (7/16درصد) نیروی قراردادی، 21 نفر (35درصد) نیروی پیمانی بوده‌اند. همچنین 49 نفر (7/81درصد) سابقه کار کمتر مساوی 15 سال داشته و 11 نفر (3/18درصد) سابقه کار بیشتر از 15 سال داشته‌اند. در مطالعه حاضر 16 نفر (7/26درصد) سابقه کار در بخش ویژه نداشته،42 نفر (70درصد) کمتر مساوی 10 سال سابقه کار در بخش ویژه داشتهو 2 نفر (3/3درصد) بیشتر از 10 سال سابقه کار در بخش ویژه داشته‌اند. و 53 نفر (3/88درصد) مشکل خانوادگی نداشته، 4 نفر (7/6درصد) مشکل خانوادگی جدی داشته و 3 نفر (5درصد) همسرشان فوت کرده بودند. همچنین 35 نفر (3/58درصد) درآمد کمتر از حد کفاف داشته و درآمد 25 نفر (7/41درصد) در حد کفاف بوده است. مقدار میانگین توده چربی بدن برای گروه کنترل برابر 93/3 ± 41/25 و برای گروه مداخله برابر 18/3 ± 23/24 بوده است که این اختلاف میانگین با توجه به نتایج حاصل از آزمون تی تست مستقل معنی‌دار نبوده است (206/0=P) (جدول 2).
با توجه به نتایج حاصل از آزمون من ویتنی میانگین نمره بعد 1، بعد 2، بعد 3، بعد 4، بعد 5، بعد 6، بعد 7 و نمره کل پرسشنامه کیفیت خواب قبل از مداخله بین دو گروه مداخله و کنترل یکسان بوده است و این درحالیست که میانگین نمره بعد 1، بعد 2، بعد 3، بعد 7 و نمره کل پرسشنامه کیفیت خواب بعد از مداخله بین دو گروه مداخله و کنترل یکسان نبوده و ازنظر آماری اختلاف معنی‌داری داشته است و تنها در بعدهای 4، 5، 6 میانگین بین دو گروه مداخله و کنترل بعد مداخله یکسان بوده و معنی‌دار نبوده است (جدول 3).
با توجه به نتایج حاصل از آزمون تی تست زوجی میانگین نمره بعد 1، بعد 3، بعد 4، بعد 6، بعد 7 و نمره کل پرسشنامه کیفیت خواب پترزبورگ در گروه کنترل قبل و بعد از مداخله اختلاف معنی‌داری نداشته، این در حالی است که میانگین نمره بعد 2 و بعد 5 در گروه کنترل قبل و بعد از مداخله تغییرات معنی‌داری ازنظر آماری بوده است. و همچنین میانگین نمره بعد 1، بعد 2، بعد 3، بعد 5، بعد 6، بعد 7 و نمره کل پرسشنامه کیفیت خواب در گروه مداخله قبل و بعد از مداخله اختلاف معنی‌داری داشته، این در حالیست که میانگین نمره بعد 4 در گروه مداخله قبل و بعد از مداخله تغییرات معنی‌داری ازنظر آماری نبوده است (جدول 4).
با توجه به نتایج حاصل از آزمون من ویتنی میانگین نمره بعد 1، بعد 2، بعد 3، بعد 4، بعد 5، بعد 6، بعد 7 و نمره کل پرسشنامه کیفیت خواب قبل از مداخله بین دو گروه مداخله و کنترل یکسان بوده است و این درحالیست که میانگین نمره بعد 1، بعد 2، بعد 3، بعد 7 و نمره کل پرسشنامه کیفیت خواب بعد از مداخله بین دو گروه مداخله و کنترل یکسان نبوده و ازنظر آماری اختلاف معنی‌داری داشته است و تنها در بعدهای 4، 5، 6 میانگین بین دو گروه مداخله و کنترل بعد مداخله یکسان بوده و معنی‌دار نبوده است (جدول 3).
با توجه به نتایج حاصل از آزمون تی تست زوجی میانگین نمره بعد 1، بعد 3، بعد 4، بعد 6، بعد 7 و نمره کل پرسشنامه کیفیت خواب پترزبورگ در گروه کنترل قبل و بعد از مداخله اختلاف معنی‌داری نداشته، این در حالی است که میانگین نمره بعد 2 و بعد 5 در گروه کنترل قبل و بعد از مداخله تغییرات معنی‌داری ازنظر آماری بوده است. و همچنین میانگین نمره بعد 1، بعد 2، بعد 3، بعد 5، بعد 6، بعد 7 و نمره کل پرسشنامه کیفیت خواب در گروه مداخله قبل و بعد از مداخله اختلاف معنی‌داری داشته، این در حالیست که میانگین نمره بعد 4 در گروه مداخله قبل و بعد از مداخله تغییرات معنی‌داری ازنظر آماری نبوده است (جدول 4).
جدول (1): توزیع توام فراوانی برای متغیرهای دموگرافیک به تفکیک دو گروه کنترل و مداخله
| متغیر | گروه | سطح معنی‌داری | ||||
| مداخله | کنترل | |||||
| تعداد | درصد | تعداد | درصد | |||
| تعداد فرزند | ندارد | 20 | 7/66 | 18 | 60 | 391/2=X2 303/0=P |
| یک فرزند | 8 | 7/26 | 6 | 20 | ||
| دو فرزند | 2 | 6/6 | 6 | 20 | ||
| وضعیت تأهل | مجرد | 11 | 7/36 | 16 | 3/53 | 684/1=X2 194/0=P |
| متأهل | 19 | 3/63 | 14 | 7/46 | ||
| تحصیلات | کارشناسی | 27 | 90 | 27 | 90 | 001/0=X2 999/0=P |
| کارشناسی ارشد | 3 | 10 | 3 | 10 | ||
| وضعیت استخدام | طرحی | 14 | 7/46 | 15 | 50 | 482/0=X2 786/0=P |
| قراردادی | 6 | 20 | 4 | 3/13 | ||
| پیمانی | 10 | 3/33 | 11 | 7/36 | ||
| سابقه کار | کمتر مساوی 15 | 27 | 90 | 22 | 3/73 | 783/2=X2 095/0=P |
| بیشتر از 15 | 3 | 10 | 8 | 7/26 | ||
| سابقه کار در بخش ویژه | ندارد | 9 | 30 | 7 | 3/23 | 271/2=F 345/0=P |
| کمتر مساوی 10 | 19 | 4/63 | 23 | 7/76 | ||
| بیشتر از 10 | 2 | 6/6 | 0 | 0 | ||
| مشکل خانوادگی | ندارد | 25 | 4/83 | 28 | 3/93 | 9/2=F 323/0=P |
| مشکل جدی | 2 | 6/6 | 2 | 7/6 | ||
| فوت همسر | 3 | 10 | 0 | 0 | ||
| درآمد | کمتراز حد کفاف | 20 | 7/66 | 15 | 50 | 714/1=X2 19/0=P |
| برابر با حد کفاف | 10 | 3/33 | 15 | 50 | ||
| سن | کمتر مساوی 30 سال | 20 | 7/66 | 18 | 60 | 287/0=X2 592/0=P |
| بیشتر از 30 سال | 10 | 3/33 | 12 | 40 | ||
جدول (2): توزیع فراوانی و درصد فراوانی برای متغیرهای دموگرافیک
| متغیر | فراوانی | درصد فراوانی | |
| تعداد فرزند | ندارد | 38 | 3/63 |
| یک فرزند | 14 | 3/23 | |
| دو فرزند | 8 | 3/13 | |
| وضعیت تأهل | مجرد | 27 | 45 |
| متأهل | 33 | 55 | |
| تحصیلات | کارشناسی | 54 | 90 |
| کارشناسی ارشد | 6 | 10 | |
| وضعیت استخدام | طرحی | 29 | 29 |
| قراردادی | 10 | 10 | |
| پیمانی | 21 | 21 | |
| سابقه کار | کمتر مساوی 15 | 49 | 7/81 |
| بیشتر از 15 | 11 | 3/18 | |
| سابقه کار در بخش ویژه | ندارد | 16 | 7/26 |
| کمتر مساوی 10 | 42 | 70 | |
| بیشتر از 10 | 2 | 3/3 | |
| مشکل خانوادگی | ندارد | 53 | 3/88 |
| مشکل جدی | 4 | 7/6 | |
| فوت همسر | 3 | 5 | |
| درآمد | کمتراز حد کفاف | 35 | 3/58 |
| برابر با حد کفاف | 25 | 7/41 | |
| سن | کمتر مساوی 30 سال | 38 | 3/63 |
| بیشتر از 30 سال | 22 | 7/36 | |
| متغیر | میانگین | انحراف استاندارد | سطح معنی‌داری نرمالیته |
| سطح توده چربی بدن | 82/24 | 59/3 | 668/0 |
جدول (3): مقایسه میانگین ابعاد پرسشنامه کیفیت خواب پیترزبورگ بین دو گروه مداخله و کنترل قبل و بعد مداخله
| متغیر | گروه | سطح معنی‌داری | ||
| مداخله | کنترل | |||
| بعد 1 | قبل از مداخله | 68/0 ± 4/2 | 70/0 ± 27/2 | 387/0 |
| بعد از مداخله | 47/0 ± 7/1 | 5/0 ± 37/2 | 0001/0 | |
| بعد 2 | قبل از مداخله | 99/0 ± 7/1 | 97/0 ± 9/1 | 391/0 |
| بعد از مداخله | 53/0 ± 07/1 | 67/0 ± 63/1 | 0001/0 | |
| بعد 3 | قبل از مداخله | 93/0 ± 03/1 | 83/0 ± 07/1 | 723/0 |
| بعد از مداخله | 56/0 ± 57/0 | 8/0 ± 17/1 | 002/0 | |
| بعد 4 | قبل از مداخله | 15/0 ± 23/0 | 03/0 ± 03/0 | 289/0 |
| بعد از مداخله | 1/0 ± 13/0 | 03/0 ± 03/0 | 544/0 | |
| بعد 5 | قبل از مداخله | 41/0 ± 8/0 | 51/0 ± 57/0 | 054/0 |
| بعد از مداخله | 51/0 ± 57/0 | 46/0 ± 73/0 | 18/0 | |
| بعد 6 | قبل از مداخله | 14/1 ± 47/1 | 2/1 ± 2/1 | 318/0 |
| بعد از مداخله | 77/0 ± 77/0 | 93/0 ± 2/1 | 068/0 | |
| بعد 7 | قبل از مداخله | 9/0 ± 53/1 | 72/0 ± 37/1 | 428/0 |
| بعد از مداخله | 66/0 ±67 | 67/0 ± 37/1 | 0001/0 | |
| کل | قبل از مداخله | 45/3 ± 17/9 | 86/2 ± 4/8 | 352/0 |
| بعد از مداخله | 4/2 ± 5/5 | 3/2 ± 5/8 | 0001/0 | |
| متغیر | گروه | مقطع | سطح معنی‌داری | |
| قبل از مداخله | بعد از مداخله | |||
| بعد 1 | مداخله | 68/0 ± 4/2 | 47/0 ± 7/1 | 0001/0 |
| کنترل | 70/0 ± 27/2 | 5/0 ± 37/2 | 366/0 | |
| بعد 2 | مداخله | 99/0 ± 7/1 | 53/0 ± 07/1 | 0001/0 |
| کنترل | 97/0 ± 9/1 | 67/0 ± 63/1 | 011/0 | |
| بعد 3 | مداخله | 93/0 ± 03/1 | 56/0 ± 57/0 | 002/0 |
| کنترل | 83/0 ± 07/1 | 8/0 ± 17/1 | 257/0 | |
| بعد 4 | مداخله | 15/0 ± 23/0 | 1/0 ± 13/0 | 705/0 |
| کنترل | 03/0 ± 03/0 | 03/0 ± 03/0 | 999/0 | |
| بعد 5 | مداخله | 41/0 ± 8/0 | 51/0 ± 57/0 | 02/0 |
| کنترل | 51/0 ± 57/0 | 46/0 ± 73/0 | 025/0 | |
| بعد 6 | مداخله | 14/1 ± 47/1 | 77/0 ± 77/0 | 001/0 |
| کنترل | 2/1 ± 2/1 | 93/0 ± 2/1 | 999/0 | |
| بعد 7 | مداخله | 9/0 ± 53/1 | 66/0 ± 67/0 | 0001/0 |
| کنترل | 72/0 ± 37/1 | 67/0 ± 37/1 | 999/0 | |
| کل | مداخله | 45/3 ± 17/9 | 4/2 ± 5/5 | 0001/0 |
| کنترل | 86/2 ± 4/8 | 3/2 ± 5/8 | 717/0 | |
در بررسی بعد 1 (کیفیت ذهنی خواب): قبل از مداخله اختلاف آماری معنی‌داری بین گروه مداخله و کنترل وجود نداشت ولی بعد از مداخله اختلاف آماری بین دو گروه معنی‌دار بود. همچنین در بررسی در داخل گروه مداخله، بعد از انجام مداخله، اختلاف آماری معنی‌داری نسبت به قبل از مداخله قابل مشاهده بود به‌طوری که نمره کیفیت خواب از مشکل خواب جدی به متوسط کاهش یافته بود. در بررسی داخل گروه کنترل بعد از انجام مداخله نیز اختلاف آماری معنی‌دار نبود و مشکل خواب همچنان جدی بود. مرادی و همکاران در یک بررسی نشان دادند که 31/67 درصد از پرستاران دارای کیفیت خواب نامطلوب هستند (25). خواجه حسینی و همکاران در بررسی کیفیت خواب پرستاران بیمارستان‌های شهر رفسنجان بیان کردند که 9/67 درصد از پرستاران از خواب نامطلوب رنج می‌برند (26). فلو[4] و همکاران نیز در پژوهشی گزارش کردند که 6/37 درصد از پرستاران نروژی کیفیت خواب نامطلوبی دارند (27). شغل پرستاری به دلیل ماهیت کار و الگوی نامنظم خواب و بیداری منجر به کاهش طول مدت خواب پرستاران شده و در نتیجه کیفیت خواب آن‌ها کاهش می‌یابد (28). باقری و همکاران در سال 2007 یک بررسی مقطعی و توصیفی- تحلیلی انجام دادند که نتایج نشان داد ارتباط معناداری بین کیفیت خواب و ابعاد مختلف کیفیت زندگی واحدها وجود دارد به‌طوری که که کیفیت خواب پایین اثرات منفـی و معنـاداری بـر ابعاد مختلف کیفیت زندگی پرستاران دارد و هـر چـه کیفیـت خـواب کمتـر می‌شود، ابعاد مختلف کیفیـت زنـدگی واحـدها نیـز کمتر می‌گردد و بیشترین تأثیر منفی کیفیت خـواب به ترتیب بر درک سلامت عمـومی، وضـعیت ذهنی خواب و درد جسمانی واحـدهای مـورد بررسـی و کمترین تأثیر بر بعد انرژی و زنده دلی آنان می‌باشد. همچنین یافته‌ها نشان داد کـه اکثریـت پرستاران دچار اخـتلال در شـروع خـواب بـوده و طـول مـدت خـواب شـبانه آنـان کوتـاه می‌باشد. همچنین آنان زودتر از زمان مـورد نظـر از خـواب بیدار می‌شوند (29). یافته‌های پژوهش ما نیز هم راستا با این نتایج می‌باشد و نتایج ما نشان می‌دهد که تغییر در سبک زندگی پرستاران باعث افزایش کیفیت ذهنی خواب، کاهش تأخیر در به خواب رفتن و افزایش مدت‌زمان خواب می‌شود.
در بررسی بعد 2 (تأخیر در به خواب رفتن): قبل از مداخله اختلاف آماری معنی‌داری بین گروه کنترل و مداخله وجود ندارد ولی بعد از مداخله اختلاف آماری بین دو گروه معنی‌دار شده است. در بررسی داخل گروه مداخله، بعد از انجام مداخله، اختلاف آماری معنی‌داری نسبت به قبل از مداخله قابل مشاهده می‌باشد به‌طوری که میانگین نمره کیفیت خواب کاهش یافته است و مشکل خواب کمتر شده است. در بررسی داخل گروه کنترل بعد از انجام مداخله نیز اختلاف معنی‌داری مشاهده می‌شود. کلاگری و همکاران بـا بررسی اختلالات خواب در 751 پرستار شاغل در بیمارستان دریافتنـد کـه بـیش از 50درصد از واحدها مبتلا به اختلال در شروع خواب هستند، به‌طوری که بیش از 45-30 دقیقه بعد از رفتن بـه بـستر بـه خواب می‌روند. اختلال در تداوم خواب و اختلال در بیدار شدن (بیدار شدن زودرس) نیز در بیش از 50 درصد واحدها دیده شد به نحوی که آن‌ها حدود 2 تا 3 ساعت زودتر از زمان مورد نظر خود، از خواب بیدار می‌شوند و در پی آن احساس ضعف، خستگی و رخوت می‌کنند (30). که هم راستا با نتایج مطالعات ما می‌باشد به‌طوری که در بررسی اختلالات خواب در قبل از مداخله میانگین نمرات به دست آمده 41/0 ± 8/0 بوده است که بعد از مداخله به 51/0 ± 57/0 کاهش یافته است و با اختلاف آماری معنی‌دار نشان‌دهنده تأثیر مثبت تغییر سبک زندگی در بهبود اختلالات خواب می‌باشد.
در بررسی بعد 3 (مدت‌زمان خواب): قبل از مداخله اختلاف آماری معنی‌داری بین گروه کنترل و مداخله وجود ندارد ولی بعد از مداخله اختلاف آماری معنی‌دار شده است. در بررسی داخل گروه مداخله، بعد از انجام مداخله، اختلاف آماری معنی‌داری نسبت به قبل از مداخله قابل مشاهده می‌باشد به‌طوری که میانگین نمره کیفیت خواب از مشکل خواب جدی به متوسط کاهش یافته است. در بررسی داخل گروه کنترل بعد از انجام مداخله اختلاف معنی‌داری مشاهده نمی‌شود و مشکل خواب همچنان جدی می‌باشد. در مطالعه مرتضی طاهری و همکاران که در سال 2020 و تحت عنوان رابطه کیفیت خواب با فعالیت بدنی و سبک زندگی سالمندان انجام شد، مشخص گردید که سبک زندگی از منظر فعالیت بدنی ارتباط معنی‌داری با رفتار خواب در سالمندان دارد و باعث کاهش مدت‌زمان سپری شده در رختخواب می‌گردد (31).
در بررسی بعد 4 (میزان بازدهی خواب): چه قبل از مداخله و چه بعد از مداخله اختلاف آماری معنی‌داری بین گروه مداخله و کنترل مشاهده نمی‌گردد. همچنین چه در داخل گروه مداخله و چه در داخل گروه کنترل بعد از انجام مداخله، اختلاف آماری معنی‌داری وجود ندارد و مشکل خواب در هر دو گروه همچنان جدی می‌باشد. در بررسی بعد 5 (اختلالات خواب): قبل از مداخله اختلاف آماری معنی‌داری بین گروه مداخله و کنترل وجود دارد. بعد از مداخله اختلاف آماری معنی‌داری بین گروه مداخله و کنترل مشاهده نمی‌شود. در بررسی داخل گروه مداخله، بعد از انجام مداخله، اختلاف آماری معنی‌داری نسبت به قبل از مداخله وجود دارد. در داخل گروه کنترل نیز بعد از انجام مداخله اختلاف آماری معنی‌دار بوده است. دموس[5] و همکاران با بررسی عوامل سلامتی و کاری در 188 پرستار دریافتند کـه پرستارانی که اکثراً شب کاری دارنـد، اشتباهات دارویی و کاری بیشتر، سطوح انرژی کمتر و اختلال خواب بیشتری نسبت به پرستاران در سایر نوبت‌های کاری دارند بنابراین توجه به افزایش کیفیت خواب حائز اهمیت است (32).
در بررسی بعد 6 (استفاده از داروهای خواب آور): قبل و بعد از انجام مداخله اختلاف آماری معنی‌داری بین گروه مداخله و کنتری وجود ندارد. در داخل گروه مداخله، بعد از انجام مداخله، اختلاف آماری معنی‌داری وجود دارد به‌طوری که مشکل خواب از وضعیت جدی به متوسط کاهش یافته است. در داخل گروه کنترل اختلاف آماری معنی‌دار نمی‌باشد و مشکل خواب همچنان جدی است. در بررسی بعد 7 (اختلالات عملکردی روزانه): قبل از انجام مداخله بین گروه مداخله و کنترل اختلاف آماری معنی‌داری وجود ندارد ولی بعد از انجام مداخله، اختلاف آماری معنی‌داری مشاهده می‌گردد. در بررسی داخل گروه مداخله، بعد از انجام مداخله اختلاف معنی‌داری نسبت به قبل از مداخله وجود دارد به‌طوری که مشکل خواب از حالت جدی به حالت متوسط تبدیل شده است. در داخل گروه کنترل بعد از انجام مداخله اختلاف معنی‌داری مشاهده نمی‌گردد و مشکل خواب همچنان جدی است. طاهر تیزدست و همکاران در سال 1396 مطالعه‌ای باهدف تعیین رابطهٔ بین کیفیت خواب با سازگاری اجتماعی دانشجویان دختر دانشگاه آزاد واحد تهران شمال انجام دادند. نتایج به دست آمده نشان داد که بین کیفیت خواب با سازگاری اجتماعی دانشجویان رابطه معنادار مثبت وجود دارد. همچنین نتایج نشان داد که اختلال عملکرد روزانه، مصرف داروی خواب، طول مدت خواب و اختلال‌های خواب به ترتیب بهترین پیش‌بینی‌های سازگاری اجتماعی می‌باشند (33). نتایج به دست آمده از پژوهش ما نیز در این راستا می‌باشد و تغییر سبک زندگی در پرستاران باعث کاهش اختلالات عملکردی روزانه و کاهش مصرف داروی خواب آور می‌گردد. با توجه به نتایج به دست آمده، قبل از انجام مداخله بین گروه مداخله و کنترل اختلاف معنی‌داری مشاهده نمی‌گردد ولی بعد از مداخله اختلاف آماری معنی‌داری بین دو گروه مشاهده می‌شود. در داخل گروه مداخله، بعد از انجام مداخله اختلاف آماری معنی‌داری نسبت به قبل از مداخله وجود دارد به‌طوری که کیفیت خواب افزایش پیدا کرده است. در داخل گروه کنترل نیز بعد از انجام مداخله اختلاف آماری معنی‌داری نسبت به قبل از مداخله مشاهده نمی‌گردد و کیفیت خواب همچنان ضعیف می‌باشد.
از محدودیت‌ها و مشکلات پژوهش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: 1) عدم همکاری برخی از پرستاران در تکمیل پرسشنامه 2) عدم خواندن مطالب توسط برخی پرستاران 3) شرایط روانی و کاری پرستاران که در اثر عوامل محیطی روزمره در طول مطالعه متغیر بوده و باعث بی حوصلگی و کاهش همکاری پرستاران می‌گردید. در صورت عدم همکاری پرستاران، جلسات توجیهی برگزار می‌شد و اهمیت موضوع گوشزد می‌گردید. همچنین در کانال واتساپ مطالب به روز مرتبط با مداخلات انجام شده برای پرستاران ارسال می‌شد تا فضای مداخله دلپذیرتر شود. و در صورت نیاز نیز پرستاران جایگزین در نظر گرفته شد. برای رعایت نکات اخلاقی نیز پرسشنامه‌ها بی نام ماندند و اطلاعات مربوط به شرکت کنندگان در پژوهش نیز محرمانه ماند.
در بررسی بعد 2 (تأخیر در به خواب رفتن): قبل از مداخله اختلاف آماری معنی‌داری بین گروه کنترل و مداخله وجود ندارد ولی بعد از مداخله اختلاف آماری بین دو گروه معنی‌دار شده است. در بررسی داخل گروه مداخله، بعد از انجام مداخله، اختلاف آماری معنی‌داری نسبت به قبل از مداخله قابل مشاهده می‌باشد به‌طوری که میانگین نمره کیفیت خواب کاهش یافته است و مشکل خواب کمتر شده است. در بررسی داخل گروه کنترل بعد از انجام مداخله نیز اختلاف معنی‌داری مشاهده می‌شود. کلاگری و همکاران بـا بررسی اختلالات خواب در 751 پرستار شاغل در بیمارستان دریافتنـد کـه بـیش از 50درصد از واحدها مبتلا به اختلال در شروع خواب هستند، به‌طوری که بیش از 45-30 دقیقه بعد از رفتن بـه بـستر بـه خواب می‌روند. اختلال در تداوم خواب و اختلال در بیدار شدن (بیدار شدن زودرس) نیز در بیش از 50 درصد واحدها دیده شد به نحوی که آن‌ها حدود 2 تا 3 ساعت زودتر از زمان مورد نظر خود، از خواب بیدار می‌شوند و در پی آن احساس ضعف، خستگی و رخوت می‌کنند (30). که هم راستا با نتایج مطالعات ما می‌باشد به‌طوری که در بررسی اختلالات خواب در قبل از مداخله میانگین نمرات به دست آمده 41/0 ± 8/0 بوده است که بعد از مداخله به 51/0 ± 57/0 کاهش یافته است و با اختلاف آماری معنی‌دار نشان‌دهنده تأثیر مثبت تغییر سبک زندگی در بهبود اختلالات خواب می‌باشد.
در بررسی بعد 3 (مدت‌زمان خواب): قبل از مداخله اختلاف آماری معنی‌داری بین گروه کنترل و مداخله وجود ندارد ولی بعد از مداخله اختلاف آماری معنی‌دار شده است. در بررسی داخل گروه مداخله، بعد از انجام مداخله، اختلاف آماری معنی‌داری نسبت به قبل از مداخله قابل مشاهده می‌باشد به‌طوری که میانگین نمره کیفیت خواب از مشکل خواب جدی به متوسط کاهش یافته است. در بررسی داخل گروه کنترل بعد از انجام مداخله اختلاف معنی‌داری مشاهده نمی‌شود و مشکل خواب همچنان جدی می‌باشد. در مطالعه مرتضی طاهری و همکاران که در سال 2020 و تحت عنوان رابطه کیفیت خواب با فعالیت بدنی و سبک زندگی سالمندان انجام شد، مشخص گردید که سبک زندگی از منظر فعالیت بدنی ارتباط معنی‌داری با رفتار خواب در سالمندان دارد و باعث کاهش مدت‌زمان سپری شده در رختخواب می‌گردد (31).
در بررسی بعد 4 (میزان بازدهی خواب): چه قبل از مداخله و چه بعد از مداخله اختلاف آماری معنی‌داری بین گروه مداخله و کنترل مشاهده نمی‌گردد. همچنین چه در داخل گروه مداخله و چه در داخل گروه کنترل بعد از انجام مداخله، اختلاف آماری معنی‌داری وجود ندارد و مشکل خواب در هر دو گروه همچنان جدی می‌باشد. در بررسی بعد 5 (اختلالات خواب): قبل از مداخله اختلاف آماری معنی‌داری بین گروه مداخله و کنترل وجود دارد. بعد از مداخله اختلاف آماری معنی‌داری بین گروه مداخله و کنترل مشاهده نمی‌شود. در بررسی داخل گروه مداخله، بعد از انجام مداخله، اختلاف آماری معنی‌داری نسبت به قبل از مداخله وجود دارد. در داخل گروه کنترل نیز بعد از انجام مداخله اختلاف آماری معنی‌دار بوده است. دموس[5] و همکاران با بررسی عوامل سلامتی و کاری در 188 پرستار دریافتند کـه پرستارانی که اکثراً شب کاری دارنـد، اشتباهات دارویی و کاری بیشتر، سطوح انرژی کمتر و اختلال خواب بیشتری نسبت به پرستاران در سایر نوبت‌های کاری دارند بنابراین توجه به افزایش کیفیت خواب حائز اهمیت است (32).
در بررسی بعد 6 (استفاده از داروهای خواب آور): قبل و بعد از انجام مداخله اختلاف آماری معنی‌داری بین گروه مداخله و کنتری وجود ندارد. در داخل گروه مداخله، بعد از انجام مداخله، اختلاف آماری معنی‌داری وجود دارد به‌طوری که مشکل خواب از وضعیت جدی به متوسط کاهش یافته است. در داخل گروه کنترل اختلاف آماری معنی‌دار نمی‌باشد و مشکل خواب همچنان جدی است. در بررسی بعد 7 (اختلالات عملکردی روزانه): قبل از انجام مداخله بین گروه مداخله و کنترل اختلاف آماری معنی‌داری وجود ندارد ولی بعد از انجام مداخله، اختلاف آماری معنی‌داری مشاهده می‌گردد. در بررسی داخل گروه مداخله، بعد از انجام مداخله اختلاف معنی‌داری نسبت به قبل از مداخله وجود دارد به‌طوری که مشکل خواب از حالت جدی به حالت متوسط تبدیل شده است. در داخل گروه کنترل بعد از انجام مداخله اختلاف معنی‌داری مشاهده نمی‌گردد و مشکل خواب همچنان جدی است. طاهر تیزدست و همکاران در سال 1396 مطالعه‌ای باهدف تعیین رابطهٔ بین کیفیت خواب با سازگاری اجتماعی دانشجویان دختر دانشگاه آزاد واحد تهران شمال انجام دادند. نتایج به دست آمده نشان داد که بین کیفیت خواب با سازگاری اجتماعی دانشجویان رابطه معنادار مثبت وجود دارد. همچنین نتایج نشان داد که اختلال عملکرد روزانه، مصرف داروی خواب، طول مدت خواب و اختلال‌های خواب به ترتیب بهترین پیش‌بینی‌های سازگاری اجتماعی می‌باشند (33). نتایج به دست آمده از پژوهش ما نیز در این راستا می‌باشد و تغییر سبک زندگی در پرستاران باعث کاهش اختلالات عملکردی روزانه و کاهش مصرف داروی خواب آور می‌گردد. با توجه به نتایج به دست آمده، قبل از انجام مداخله بین گروه مداخله و کنترل اختلاف معنی‌داری مشاهده نمی‌گردد ولی بعد از مداخله اختلاف آماری معنی‌داری بین دو گروه مشاهده می‌شود. در داخل گروه مداخله، بعد از انجام مداخله اختلاف آماری معنی‌داری نسبت به قبل از مداخله وجود دارد به‌طوری که کیفیت خواب افزایش پیدا کرده است. در داخل گروه کنترل نیز بعد از انجام مداخله اختلاف آماری معنی‌داری نسبت به قبل از مداخله مشاهده نمی‌گردد و کیفیت خواب همچنان ضعیف می‌باشد.
از محدودیت‌ها و مشکلات پژوهش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: 1) عدم همکاری برخی از پرستاران در تکمیل پرسشنامه 2) عدم خواندن مطالب توسط برخی پرستاران 3) شرایط روانی و کاری پرستاران که در اثر عوامل محیطی روزمره در طول مطالعه متغیر بوده و باعث بی حوصلگی و کاهش همکاری پرستاران می‌گردید. در صورت عدم همکاری پرستاران، جلسات توجیهی برگزار می‌شد و اهمیت موضوع گوشزد می‌گردید. همچنین در کانال واتساپ مطالب به روز مرتبط با مداخلات انجام شده برای پرستاران ارسال می‌شد تا فضای مداخله دلپذیرتر شود. و در صورت نیاز نیز پرستاران جایگزین در نظر گرفته شد. برای رعایت نکات اخلاقی نیز پرسشنامه‌ها بی نام ماندند و اطلاعات مربوط به شرکت کنندگان در پژوهش نیز محرمانه ماند.
نتیجه‌گیری
مدیران پرستاری در قبال کارکنان خود در سیستم‌های بهداشتی درمانی مسئول می‌باشند و باید شرایط کار را به‌گونه‌ای فراهم کنند که کیفیت خواب پرستاران افزایش یابد. همچنین خود پرستاران نیز باید بـه صـورت منظم عادات و وضعیت خواب خود را به‌عنوان یکی از اجزای سلامتی مورد ارزیابی قرار دهند. کاهش کیفیت خواب پرستاران می‌تواند کیفیت زندگی آنان را در ابعاد مختلف تحت تأثیر قرار دهد، با توجه به نتایج حاصل از پژوهش ما، و تأثیر مثبت آموزش بهداشت خواب، تکنیک‌های آرام سازی و ورزش و به‌طور کلی اصلاح سبک زندگی بر روی بهبود خواب، پرستاران می‌توانند از این تکنیک‌ها بهره مند شوند. لذا پیـشنهاد می‌شود عوامل مؤثر بر کیفیت خواب پرستاران و موارد ایجاد کننده خستگی با توجه به نوع بخش و سیستم‌ها و شیوه‌های مدیریتی مختلف مورد بررسـی قـرار گیرد و در جهت ارتقا و حفظ آن در وضعیت مناسب و ایده آل و بالطبع بهبود کیفیت زندگی آنان راهکارهای مناسب دیگری نیز به مجموعه این مداخلات افزوده گردد. محققین توصیه می‌کنند تأثیر این مداخله را بر روی سایر ابعاد زندگی یا کاری پرستاران مورد مطالعه قرار گرفته و مطالعه‌ای مشابه بر روی پرستاران مرد صورت گیرد.
تشکر و قدردانی
این مقاله منتج از پایان نامه دانشجویی مقطع کارشناسی ارشد گرایش داخلی جراحی با کد اخلاق IR.UMSU.1401.092 از دانشگاه علوم پزشکی ارومیه است. بر خود واجب میدانیم مراتب قدردانی و سپاس خویش را از کلیه مسؤولین محترم، اساتید گرامی و همچنین مسؤولین محتـرم بیمارستان امام طالقانی و امام خمینی ارومیه که در این مطالعه ما را یاری نمودند و پرستاران شرکت کننـده در مطالعـه حاضـر کـه نتایج به دست آمده، حاصل همکاری صمیمانه آنان است، ابراز نمایم.
فهرست منابع
1. Molazem Z, Ahmadi, Mohammadi I, Bolandparvaz S. Nurses presence: Patients view of care. Med Ethics History Med 2010;3(3):44-55. (Persian) [Google Scholar]
2. Valizadeh S, Fallahi Khoshknab M, Mohammadi E, Ebrahimi H, Arshadi Bostanabad M.Nurse's perception from barriers to empowerment: a qualitative research. Nurs Midwifery J 2015;12(12):1128-38. (Persian) [Google Scholar]
3. Nabizadeh-Gharghozar Z, Sharifi K. Lifestyles of Iranian Nurses, Challenges and Solutions: A Systematic Review. Q J Nurs Manag 2020;9(1):36-45. (Persian) [Google Scholar]
4. Shamsi SA, Salehzadeh M, Ghavami H, Asl RG, Vatani KK. Impact of lifestyle interventions on reducing dietary sodium intake and blood pressure in patients with hypertension: A randomized controlled trial. Turk Kardiyol Dern Ars 2021;49(2):143-50. (Persian). [DOI:10.5543/tkda.2021.81669] [PMID]
5. Department of Health & Human Services.State Government of Victoria & Australia. [URL]
6. Watson NF, Badr MS, Belenky G, Bliwise DL, Buxton OM, Buysse D, et al. Recommended Amount of Sleep for a Healthy Adult: A Joint Consensus Statement of the American Academy of Sleep Medicine and Sleep Research Society. J Clin Sleep Med 2015;11(6):591-2. [DOI:10.5664/jcsm.4758] [PMID] [PMCID]
7. Farhadi Nasab A AH. [Study of patterns and subjective quality of sleep and their correlation with personality traits amongMedical Students of Hamadan University of Medical Sciences]. Sci J Hamadan Univ Med Sci 2008;15(1):11-5. (Persian). [DOI:10.32598/qums.15.10.2441]
8. Fortier-Brochu E B-BS, Ivers H, Morin CM. Relations between sleep, fatigue, and health-related quality of life in individuals with insomnia. J Psychosom Res 2010;69(5):475-83. doi: 10.1016/j.jpsychores.2010.05.005. 2010. [DOI:10.1016/j.jpsychores.2010.05.005] [PMID] [PMCID]
9. Sallinen M, Kecklund G. Shift work, sleep, and sleepiness - differences between shift schedules and systems. Scand J Work Environ Health 2010;36:121-33. [DOI:10.5271/sjweh.2900] [PMID]
10. Garde AH, Hansen AM, Hansen J. Sleep length and quality, sleepiness and urinary melatonin among healthy Danish nurses with shift work during work and leisure time. Int Arch Occup Environ Health 2009;82(10):1219-28. [DOI:10.1007/s00420-009-0419-4] [PMID]
11. Øyane NM, Pallesen S, Moen BE, Akerstedt T, Bjorvatn B. Associations between night work and anxiety, depression, insomnia, sleepiness and fatigue in a sample of Norwegian nurses. PLoS One 2013;8(8):e70228. [DOI:10.1371/journal.pone.0070228] [PMID] [PMCID]
12. Saberi HR, Moravveji AR. Gastrointestinal complaints in shift-working and day-working nurses in Iran. J Circadian Rhythms 2010;8:9. (Persian). [DOI:10.1186/1740-3391-8-9] [PMID] [PMCID]
13. Kim HI, Jung SA, Choi JY, Kim SE, Jung HK, Shim KN, et al. Impact of shiftwork on irritable bowel syndrome and functional dyspepsia. J Korean Med Sci 2013;28(3):431-7. [DOI:10.3346/jkms.2013.28.3.431] [PMID] [PMCID]
15. Davis S, Mirick DK, Chen C, Stanczyk FZ. Night shift work and hormone levels in women. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 2012;21(4):609-18.
https://doi.org/10.1158/1055-9965.EPI-11-1128 [DOI:10.1158/1055-9965.epi-11-1128] [PMID]
16. Flo E, Pallesen S, Magerøy N, Moen BE, Grønli J, Hilde Nordhus I, et al. Shift work disorder in nurses--assessment, prevalence and related health problems. PLoS One 2012;7(4):e33981. [DOI:10.1371/journal.pone.0033981] [PMID] [PMCID]
17. Babamiri M, Moeini B, Tahmasian H, Barati M, Roshanai G. The Study of Sleep Health Education Effect on Sleep Quality Among Lorestan Nursing Personnel. Iran-J-Ergon 2017;4(4):8-13. (Persian). [DOI:10.21859/joe-04042]
18. Binks H, G EV, Gupta C, Irwin C, Khalesi S. Effects of Diet on Sleep: A Narrative Review. Nutrients. 2020;12(4). [DOI:10.3390/nu12040936] [PMID] [PMCID]
19. Bravo R, Matito S, Cubero J, Paredes SD, Franco L, Rivero M, et al. Tryptophan-enriched cereal intake improves nocturnal sleep, melatonin, serotonin, and total antioxidant capacity levels and mood in elderly humans. Age (Dordr) 2013;35(4):127785. [DOI:10.1007/s11357-012-9419-5] [PMID] [PMCID]
20. Farhud D, Tahavorgar A. Melatonin Hormone, Metabolism and its Clinical Effects: A Review. Iran J Endocrin Metab 2013;15(2):211-23. (Persian) [Google Scholar]
21. Roozbahani T, Norian M, Saatchi K, Moslemi A. effects of Progressive Muscle Relaxation on sleep Quality in Pre-university students: A Randomized clinical Trial. Avicenna J Nurs Midwifery Care 2016;24(1):16-23. (Persian). [DOI:10.20286/nmj-24013]
22. Ghafari s, Ahmadi f, Nabavi s, Memarian r, Kazemnejad a. Effect of applying progressive muscle relaxation technique on fatigue in multiple sclerosis patients. J Shahrekord Uuniv Med Sci 2008;10(1):61-8. (Persian). [DOI:10.1111/j.1365-2702.2009.02787.x] [PMID]
23. Azarniveh MS, Tavakoli Khormizi SA. Effect of physical activity on quality of sleep in female students. J Gorgan Univ Med Sci 2016;18(2):108-14. (Persian) [Google Scholar]
24. Hosseinabadi R NK, Poorismaili Z, Karimloo M. [Acupoint massage in improving sleep quality of order adults]. J Rehab 2008;34(2):5-10. (Persian) [Google Scholar]
25. Rezaei Ardani A TA, Borhani Moghani M, Nejati R,, Sabouri S SS, et al. [Assessment the rules of demographic variables and body mass index in sleep quality among medical students]. J Fundam Ment Health 2012;14(2):132-39. (Persian) [Google Scholar]
26. Moradi B, Barakat S. Investigation of Sleep Quality of Nurses and Its Relationship with Musculoskeletal Disorder Prevalence and Job Stress. J Occup Hygiene Engineer 2021;8(1):26-36. (Persian) [DOI:10.52547/johe.8.1.26]
27. Khajeh Hosseini S SA, Mobini Lotfabad M, Heidari S. Sleep Quality among shift-working nurses in the hospitals of Rafsanjan city, Iran, in 2018. Health Dev J 2019;8(2):141-51. (Persian) [URL]
28. Flo E PS, Magerøy N, Moen BE, Grønli J, Nordhus IH,, al. e. Shift work disorder in nurses-assessment, prevalence andrelated health problems. PloS One 2012;7(4):e33981. PMID:22485153 DOI: 10.1371/journal.pone.0033981. 2012. [DOI:10.1371/journal.pone.0033981] [PMID] [PMCID]
29. Samaha E LS, Samaha N, Wyndham J. Psychological, lifestyle and coping contributors to chronic fatigue in shift‐worker nurses. J Adv Nurs 2007;59(3):221-32. PMID:17590207 DOI: 10.1111/j.1365-2648.2007.04338.x. 2007. [DOI:10.1111/j.1365-2648.2007.04338.x] [PMID]
30. Bagheri H, Shahabi Z, Ebrahimi H, Alaeenejad F. The association between quality of sleep and health-related quality of life in nurses. Hayat 2007;12(4):13-20. (Persian) [Google Scholar]
31. Kalagri S. Investigating sleep disorders in nurses working in hospitals affiliated to the University of Medical Sciences and Health services of Shahid Beheshti. Master's thesis in nursing, Tehran: Shahid Beheshti University of Medical Sciences.1992. [DOI:10.29252/ijca.1.1.30]
32. Taheri M, Irandoust K. The Relationship Between Sleep Quality and Lifestyle of the Elderly. Yektaweb_J 2020;15(2):188-99. (Persian) [DOI:10.32598/sija.13.10.110]
33. DeMoss C MM, Haus E, et al. Health and performance factors in health care shift workers. J Occup Environ Med 2004;46(12):1278-81. [Google Scholar]
34. Saeidi.Zh TT. Investigating the relationship between sleep quality and social adjustment of female students of North Tehran Azad University. The fourth international conference on recent innovations in counseling psychology and behavioral sciences.2018. (Persian) [URL]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
اطلاعات تماس
آدرس مکاتبه: آذربایجان غربی، ارومیه، بلوار رسالت، خیابان جهاد، کوی اورژانس، معاونت تحقیقات و فناوری
صندوق پستی : ۱۱۳۸
کد پستی : ۵۷۱۴۷۸۳۷۳۴
تلفن : 32233009-۰۴۴
فاکس : 32233009-۰۴۴
پست الکترونیک :
unmf
umsu.ac.ir , j.nur.midgmail.com
