دوره 21، شماره 7 - ( 7-1402 )
جلد 21 شماره 7 صفحات 510-503 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Hamzehpour H, Aghahosseini S S. MORAL SENSITIVITY AND INTERPROFESSIONAL COLLABORATION IN NURSES: A CORRELATIONAL STUDY. Nursing and Midwifery Journal 2023; 21 (7) :503-510
URL: http://unmf.umsu.ac.ir/article-1-4974-fa.html
URL: http://unmf.umsu.ac.ir/article-1-4974-fa.html
حمزه‌پور هیرو، آقاحسینی شیماسادات. حساسیت اخلاقی و همکاری بین حرفه‌ای در پرستاران: یک مطالعه همبستگی. مجله پرستاری و مامایی. 1402; 21 (7) :503-510
1- دانشجوی دکتری پرستاری، گروه پرستاری، دانشکده پرستاری و مامایی، علوم پزشکی تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2- استادیار گروه پرستاری، دانشکده پرستاری و مامایی، علوم پزشکی تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول) ،shimaaghahosseini@yahoo.com
2- استادیار گروه پرستاری، دانشکده پرستاری و مامایی، علوم پزشکی تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول) ،
متن کامل [PDF 405 kb]
(1486 دریافت)
| چکیده (HTML) (2017 مشاهده)
جدول (1): توزیع متغیرهای دموگرافیک پرستاران
جدول (2): توزیع رتبه‌بندی نمره حساسیت اخلاقی و همکاری بین حرفه‌ای در پرستاران
نتایج آنالیز همبستگی پیرسون رابطه آماری معناداری بین نمره حساسیت اخلاقی و همکاری بین حرفه‌ای در پرستاران نشان نداد (125/0=P) (جدول شماره 3).
جدول (3): همبستگی نمره حساسیت اخلاقی و همکاری بین حرفه‌ای در پرستاران
متن کامل: (1882 مشاهده)
مقدمه
پرداختن به مشکلات حوزه علوم بهداشتی و پزشکی ازجمله پدیده‌های اعتیاد، افزایش سالمندی، افزایش بیماری‌های نوپدید و بازپدید از حوزه و توان تخصص‌های تک‌رشته‌ای خارج است و نیازمند همکاری بین حوزه‌های تخصصی مختلف، علوم پزشکی است. از مهم‌ترین اهداف علوم پزشکی توسعه دانش‌های میان‌رشته‌ای است که سبب تعامل رشته‌های مختلف و زمینه‌ساز رشد توانمندی علوم و حل مشکلات چندوجهی سلامت می‌شود (1).
به‌طور رایج، حرفه‌های مراقبت سلامت اعم از پزشک، پرستار، پیراپزشک و دیگر حرفه‌ها علی‌رغم اهمیت کار تیمی به‌عنوان مجموعه‌ای از حرفه‌ها و واحدهای مجزا فعالیت می‌کنند. اعضای این تیم‌ها بندرت با هم آموزش می‌بینند، زیرا از رشته‌های مختلف با برنامه‌های آموزشی متفاوت می‌آیند و اصولاً کمتر می‌توانند به‌صورت تیمی کار کنند. یـکی از دلایـل ضعف کار تیمی می‌تواند درک ضعیف از دیگر حرفه‌ها باشد (2). برقراری همکاری حرفه‌ای با پزشکان و سایر حرفه‌های علوم پزشکی ازجمله وظایف بسیار مهم پرستاران است که کارایی پرستاران را ارتقا (3) و زمان بستری بیماران و هزینه‌های درمانی را کاهش می‌دهد، سبب آگاهی پزشکان و پرستاران از نقش‌های یکدیگر شده و اعتماد بین آن‌ها را افزایش می‌دهد (4) و از ایجاد انتظارات غیرواقعی بین حرفه‌ای جلوگیری می‌کند (5). از طرفی فقدان روابط حرفه‌ای مناسب می‌تواند سبب فرسودگی شغلی و ترک حرفه در پرستاران شود (6)، مرزهای حرفه‌ای را مخدوش و حقوق کارکنان را تضییع کند (7). نتایج مطالعه‌ای که همکاری بین حرفه‌ای را در پرستاران و پزشکان بررسی کردند، نشان می‌دهد که سطح همکاری بین حرفه‌ای پایین‌تر از حد مورد انتظار بوده است (8). Zande Der Van و همکاران یکی از راه‌های افزایش همکاری حرفه‌ای را حساسیت اخلاقی افراد می‌دانند (9).
رفتار معنوی و توأم با مسئولیت بیماران، نقش مؤثری در بهبود و بازگشت سلامتی آنان دارد به همین دلیل است که حرفه‌ی پرستاری بر پایه اخلاق استوار شده است (10). حساسیت اخلاقی به‌عنوان اولین مؤلفه برای رعایت اخلاق ترکیبی از آگاهی فرد از ابعاد اخلاقی نظیر تحمل، آرامش، مسئولیت‌پذیری و اهمیت دادن به مسائل اخلاقی است (11). حساسیت اخلاقی یکی از ویژگی‌هایی است که فرد واجد آن به پدیده‌های اخلاقی حساس می‌شود که میزان آن در یکی از مطالعات 46 درصد (10) و در مطالعه‌ای دیگر حساسیت اخلاقی پرستاران در سطح پایین گزارش شده است (12). با توجه به زیاد بودن حجم کاری پرستاران، سختی کار و خستگی روحی و جسمی پرستاران افزایش می‌یابد. در مطالعه دالوند و همکاران نیز بعد احترام به استقلال مددجو با متغیرهای سن، جنسیت و سابقه شرکت در کارگاه اخلاق ارتباط معنادار داشت (13).
ازآنجایی‌که امروزه، هدف حرفه‌های بهداشت و سلامت، تأمین تندرستی و سلامت افرادی است که نیاز به درمان‌های پزشکی و مراقبت پرستاری دارند؛ ازاین‌رو، این حرفه‌ها، به‌عنوان حرفه‌های اخلاقی، توصیف و معرفی شده‌اند (14). رعایت موازین اخلاقی، عاملی مؤثر برای بهتر شدن عملکرد پرستاران در ارائه مراقبت باکیفیت است (15). بسیاری از پرستاران، موضوعات اخلاقی را که در طی کار با آن‌ها مواجه می‌شوند، مدنظر دارند؛ اما برای پیدا کردن راه‌حل آن‌ها اقدامی نمی‌کنند. ترویج اصول عملکرد حرفه‌ای، از طریق تأکید بر آموزش مبانی اخلاقی، تنها راه تقویت اعتماد مردم به پرستاران است (16). پرستار باید برای کاربرد مؤثر اخلاق، مهارت‌های استدلال، حساسیت اخلاقی و درک و تجزیه‌وتحلیل اخلاق را توسعه دهد. شواهد موجود حاکی از این است که حساسیت اخلاقی پرستاران، اغلب، در انجام دادن مسئولیت حرفه‌ای و تصمیم‌گیری‌های اخلاقی آنان نقشی مهم دارد (17).
ازآنجایی‌که همکاری حرفه‌ای و حساسیت اخلاقی هر دو متغیرهای مؤثر در بهبود امر مراقبت و پیشبرد بهتر ارائه خدمات به بیماران است و با توجه به این‌که تا به اکنون شواهد کافی از رابطه بین همکاری بین حرفه‌ای و حساسیت اخلاقی پرستاران به دست نیامده است، لذا این مطالعه باهدف تعیین همبستگی بین حساسیت اخلاقی پرستاران با همکاری بین حرفه‌ای آنان در مراکز آموزشی- درمانی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران در سال 1402 انجام شد.
مواد و روش کار
پژوهش حاضر توصیفی از نوع مقطعی - همبستگی با کد اخلاق IR.IAU.PS.REC.1402.207 بود که در آن حساسیت اخلاقی و همکاری بین حرفه‌ای پرستاران شاغل در مراکز آموزشی- درمانی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران در سال 1402 بررسی شد.
تعداد نمونه موردمطالعه با استفاده از فرمول مربوطه و طبق مطالعه مقدماتی، 150 نفر به دست آمد. در این مطالعه نمونه‌گیری به روش تصادفی ساده انجام شد؛ بدین‌صورت که ابتدا فهرستی از نام پرستاران شاغل در بیمارستان تهیه و سپس به هر پرستار شماره‌ای اختصاص یافت و پس‌ازآن با استفاده از جدول اعداد تصادفی و به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده، شماره هر پرستار انتخاب و پرسشنامه‌ها در بین پرستارانی که شماره‌های آن‌ها جهت نمونه‌گیری انتخاب شد و واجد معیارهای ورود و خروج بودند و همچنین تمایل به شرکت در مطالعه را داشتند، پخش گردید. معیارهای ورود به مطالعه شامل: تسلط به زبان فارسی، برخورداری از سلامت روانی، عدم وقوع مسائل تنش‌زا و حساسیت‌برانگیز مانند طلاق و مرگ عزیزان در شش ماه گذشته و تمایل به شرکت در مطالعه بود. معیارهای خروج شامل: عدم رضایت شرکت‌کنندگان به همکاری در هر مرحله از پژوهش، و عدم تکمیل یا تکمیل کمتر از 20 درصد پرسشنامه بود.
ابزار گردآوری اطلاعات شامل سه قسمت بود. مشخصات دموگرافیک شامل (سن، جنس، سطح تحصیلات، سمت شغلی، تعداد ساعات کاری، سابقه کاری و ساعات اضافه‌کاری). پرسشنامه حساسیت اخلاقی پرستاران[1]: این پرسشنامه توسط لوتزن[2] و همکاران 1994 در سوئد تدوین شد (18) و پس‌ازآن توسط کومیر[3] اصلاح گردید (19). پرسشنامه اولیه دارای 30 سؤال بود که طی مراحلی به 25 سؤال کاهش یافت که وضعیت تصمیم‌گیری اخلاقی پرستاران را در هنگام ارائه خدمات بالینی اندازه‌گیری می‌کند و امتیاز هر سؤال به روش لیکرت به‌صورت کاملاً موافق (4)، نسبتاً موافق (3)، نسبتاً مخالف (2)، کاملاً مخالف (1)، و بی‌نظر (0) در نظر گرفته می‌شود. بیشترین امتیاز 100 و کمترین امتیاز صفر است. بنابراین اگر امتیاز کل هر نمونه 50-0 باشد دارای حساسیت اخلاقی کم، 75-51 دارای حساسیت اخلاقی متوسط و 100-76 دارای حساسیت زیاد محسوب می‌شود. پرسشنامه دارای 6 بعد حساسیت اخلاقی است که عبارت‌اند از: میزان احترام به استقلال مددجو، میزان آگاهی از نحوه ارتباط با بیمار؛ میزان دانش حرفه‌ای، تجربه مشکلات و کشمکش‌های اخلاقی، به‌کارگیری مفاهیم اخلاقی در تصمیم‌گیری‌های اخلاقی و صداقت و خیرخواهی. در مطالعات گوناگون اعتبار و پایایی این پرسشنامه در ایران تأیید شده است (12 و 20). جهت بررسی دیدگاه پرستاران نسبت به همکاری بین حرفه‌ای از پرسشنامه نگرش جفرسون نسبت به همکاری پزشک-پرستار[4] استفاده شد که در فیلادلفیا و پنسیلوانیا در سال 2001 تهیه شده است. این پرسشنامه دارای 15 سؤال بر اساس مقیاس لیکرت چهارگزینه‌ای (کاملاً موافقم، موافقم، مخالفم و کاملاً مخالفم) است. کیفیت دیدگاه پرستاران نسبت به همکاری بین حرفه‌ای بر اساس امتیازات به‌دست‌آمده در سه سطح ضعیف (15-30)، متوسط (31-45) و خوب (46-60) طبقه‌بندی شد. اعتبار و پایایی این پرسشنامـه در مطالعات متعددی موردبررسی و تأیید قرار گرفته است (22 و 21). جهت روایی ابزار از روش اعتبار صوری و محتوایی استفاده شد. در این پژوهش ابزار مورداستفاده توسط یک تیم 12 نفره متشکل از مدرسان متخصص پرستاری، اساتید پزشکی و روانشناسی موردبررسی و ارزیابی قرار گرفت و نظرات اصلاحی و پیشنهاد‌ها اعمال گردید. پایایی پرسشنامه با روش آلفای کورنباخ و پس از انجام مطالعه مقدماتی بر روی 20 پرستار تعیین شد و ضریب 91/0 برای پرسشنامه حساسیت اخلاقی و ضریب 94/0 برای پرسشنامه همکاری بین حرفه‌ای به دست آمد.
پس از تصویب طرح در معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران و کسب اجازه نمونه‌گیری از ریاست محترم بیمارستان‌ها محققین اقدام به جمع‌آوری داده‌های مطالعه نمودند. لازم به ذکر است که قبل از جمع‌آوری داده‌ها پرسشنامه مطالعه به تأیید علمی رسید و اجازه اخلاقی نمونه‌گیری نیز از کمیته منطقه‌ای اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران کسب شد. برای جمع‌آوری داده‌ها ابتدا پرستاران واجد معیارهای ورود مطالعه، شناسایی شد. در ابتدا همه پرستاران از هدف انجام این پژوهش آگاه شدند و قبل از دریافت پرسشنامه، فرم رضایت‌نامه اخلاقی را پر کردند و سپس به آن‌ها اطمینان داده شد که اطلاعات حاصل کاملاً محرمانه بوده و در اختیار هیچ شخصی قرار داده نخواهد شد و همچنین جهت حصول اطمینان از رعایت نکات اخلاقی، پرسشنامه‌ها به‌صورت بی‌نام بین پرستاران توزیع گردید تا خود تکمیل نمایند و به محققین پس دهند.
جهت دستیابی به نتایج پژوهش، داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 17 مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. از آزمون کلموگروف اسمیرنوف جهت بررسی نرمال بودن داده‌ها استفاده شد. جهت بررسی رابطه بین حساسیت اخلاقی و همکاری بین حرفه‌ای پرستاران از آزمون همبستگی پیرسون استفاده گردید. سطح معناداری در تمام آزمون‌ها 05/0 در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
یافته‌ها نشان داد که میانگین سنی پرستاران 99/7±97/26 سال بود. همچنین میانگین ساعت کاری پرستاران در ماه 13/22 ± 3/116 و میانگین ساعت اضافه‌کار آنان 99/9±7/54 بود. سایر ویژگی‌های دموگرافیک در جدول شماره 1 آورده شده است.
پرداختن به مشکلات حوزه علوم بهداشتی و پزشکی ازجمله پدیده‌های اعتیاد، افزایش سالمندی، افزایش بیماری‌های نوپدید و بازپدید از حوزه و توان تخصص‌های تک‌رشته‌ای خارج است و نیازمند همکاری بین حوزه‌های تخصصی مختلف، علوم پزشکی است. از مهم‌ترین اهداف علوم پزشکی توسعه دانش‌های میان‌رشته‌ای است که سبب تعامل رشته‌های مختلف و زمینه‌ساز رشد توانمندی علوم و حل مشکلات چندوجهی سلامت می‌شود (1).
به‌طور رایج، حرفه‌های مراقبت سلامت اعم از پزشک، پرستار، پیراپزشک و دیگر حرفه‌ها علی‌رغم اهمیت کار تیمی به‌عنوان مجموعه‌ای از حرفه‌ها و واحدهای مجزا فعالیت می‌کنند. اعضای این تیم‌ها بندرت با هم آموزش می‌بینند، زیرا از رشته‌های مختلف با برنامه‌های آموزشی متفاوت می‌آیند و اصولاً کمتر می‌توانند به‌صورت تیمی کار کنند. یـکی از دلایـل ضعف کار تیمی می‌تواند درک ضعیف از دیگر حرفه‌ها باشد (2). برقراری همکاری حرفه‌ای با پزشکان و سایر حرفه‌های علوم پزشکی ازجمله وظایف بسیار مهم پرستاران است که کارایی پرستاران را ارتقا (3) و زمان بستری بیماران و هزینه‌های درمانی را کاهش می‌دهد، سبب آگاهی پزشکان و پرستاران از نقش‌های یکدیگر شده و اعتماد بین آن‌ها را افزایش می‌دهد (4) و از ایجاد انتظارات غیرواقعی بین حرفه‌ای جلوگیری می‌کند (5). از طرفی فقدان روابط حرفه‌ای مناسب می‌تواند سبب فرسودگی شغلی و ترک حرفه در پرستاران شود (6)، مرزهای حرفه‌ای را مخدوش و حقوق کارکنان را تضییع کند (7). نتایج مطالعه‌ای که همکاری بین حرفه‌ای را در پرستاران و پزشکان بررسی کردند، نشان می‌دهد که سطح همکاری بین حرفه‌ای پایین‌تر از حد مورد انتظار بوده است (8). Zande Der Van و همکاران یکی از راه‌های افزایش همکاری حرفه‌ای را حساسیت اخلاقی افراد می‌دانند (9).
رفتار معنوی و توأم با مسئولیت بیماران، نقش مؤثری در بهبود و بازگشت سلامتی آنان دارد به همین دلیل است که حرفه‌ی پرستاری بر پایه اخلاق استوار شده است (10). حساسیت اخلاقی به‌عنوان اولین مؤلفه برای رعایت اخلاق ترکیبی از آگاهی فرد از ابعاد اخلاقی نظیر تحمل، آرامش، مسئولیت‌پذیری و اهمیت دادن به مسائل اخلاقی است (11). حساسیت اخلاقی یکی از ویژگی‌هایی است که فرد واجد آن به پدیده‌های اخلاقی حساس می‌شود که میزان آن در یکی از مطالعات 46 درصد (10) و در مطالعه‌ای دیگر حساسیت اخلاقی پرستاران در سطح پایین گزارش شده است (12). با توجه به زیاد بودن حجم کاری پرستاران، سختی کار و خستگی روحی و جسمی پرستاران افزایش می‌یابد. در مطالعه دالوند و همکاران نیز بعد احترام به استقلال مددجو با متغیرهای سن، جنسیت و سابقه شرکت در کارگاه اخلاق ارتباط معنادار داشت (13).
ازآنجایی‌که امروزه، هدف حرفه‌های بهداشت و سلامت، تأمین تندرستی و سلامت افرادی است که نیاز به درمان‌های پزشکی و مراقبت پرستاری دارند؛ ازاین‌رو، این حرفه‌ها، به‌عنوان حرفه‌های اخلاقی، توصیف و معرفی شده‌اند (14). رعایت موازین اخلاقی، عاملی مؤثر برای بهتر شدن عملکرد پرستاران در ارائه مراقبت باکیفیت است (15). بسیاری از پرستاران، موضوعات اخلاقی را که در طی کار با آن‌ها مواجه می‌شوند، مدنظر دارند؛ اما برای پیدا کردن راه‌حل آن‌ها اقدامی نمی‌کنند. ترویج اصول عملکرد حرفه‌ای، از طریق تأکید بر آموزش مبانی اخلاقی، تنها راه تقویت اعتماد مردم به پرستاران است (16). پرستار باید برای کاربرد مؤثر اخلاق، مهارت‌های استدلال، حساسیت اخلاقی و درک و تجزیه‌وتحلیل اخلاق را توسعه دهد. شواهد موجود حاکی از این است که حساسیت اخلاقی پرستاران، اغلب، در انجام دادن مسئولیت حرفه‌ای و تصمیم‌گیری‌های اخلاقی آنان نقشی مهم دارد (17).
ازآنجایی‌که همکاری حرفه‌ای و حساسیت اخلاقی هر دو متغیرهای مؤثر در بهبود امر مراقبت و پیشبرد بهتر ارائه خدمات به بیماران است و با توجه به این‌که تا به اکنون شواهد کافی از رابطه بین همکاری بین حرفه‌ای و حساسیت اخلاقی پرستاران به دست نیامده است، لذا این مطالعه باهدف تعیین همبستگی بین حساسیت اخلاقی پرستاران با همکاری بین حرفه‌ای آنان در مراکز آموزشی- درمانی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران در سال 1402 انجام شد.
مواد و روش کار
پژوهش حاضر توصیفی از نوع مقطعی - همبستگی با کد اخلاق IR.IAU.PS.REC.1402.207 بود که در آن حساسیت اخلاقی و همکاری بین حرفه‌ای پرستاران شاغل در مراکز آموزشی- درمانی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران در سال 1402 بررسی شد.
تعداد نمونه موردمطالعه با استفاده از فرمول مربوطه و طبق مطالعه مقدماتی، 150 نفر به دست آمد. در این مطالعه نمونه‌گیری به روش تصادفی ساده انجام شد؛ بدین‌صورت که ابتدا فهرستی از نام پرستاران شاغل در بیمارستان تهیه و سپس به هر پرستار شماره‌ای اختصاص یافت و پس‌ازآن با استفاده از جدول اعداد تصادفی و به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده، شماره هر پرستار انتخاب و پرسشنامه‌ها در بین پرستارانی که شماره‌های آن‌ها جهت نمونه‌گیری انتخاب شد و واجد معیارهای ورود و خروج بودند و همچنین تمایل به شرکت در مطالعه را داشتند، پخش گردید. معیارهای ورود به مطالعه شامل: تسلط به زبان فارسی، برخورداری از سلامت روانی، عدم وقوع مسائل تنش‌زا و حساسیت‌برانگیز مانند طلاق و مرگ عزیزان در شش ماه گذشته و تمایل به شرکت در مطالعه بود. معیارهای خروج شامل: عدم رضایت شرکت‌کنندگان به همکاری در هر مرحله از پژوهش، و عدم تکمیل یا تکمیل کمتر از 20 درصد پرسشنامه بود.
ابزار گردآوری اطلاعات شامل سه قسمت بود. مشخصات دموگرافیک شامل (سن، جنس، سطح تحصیلات، سمت شغلی، تعداد ساعات کاری، سابقه کاری و ساعات اضافه‌کاری). پرسشنامه حساسیت اخلاقی پرستاران[1]: این پرسشنامه توسط لوتزن[2] و همکاران 1994 در سوئد تدوین شد (18) و پس‌ازآن توسط کومیر[3] اصلاح گردید (19). پرسشنامه اولیه دارای 30 سؤال بود که طی مراحلی به 25 سؤال کاهش یافت که وضعیت تصمیم‌گیری اخلاقی پرستاران را در هنگام ارائه خدمات بالینی اندازه‌گیری می‌کند و امتیاز هر سؤال به روش لیکرت به‌صورت کاملاً موافق (4)، نسبتاً موافق (3)، نسبتاً مخالف (2)، کاملاً مخالف (1)، و بی‌نظر (0) در نظر گرفته می‌شود. بیشترین امتیاز 100 و کمترین امتیاز صفر است. بنابراین اگر امتیاز کل هر نمونه 50-0 باشد دارای حساسیت اخلاقی کم، 75-51 دارای حساسیت اخلاقی متوسط و 100-76 دارای حساسیت زیاد محسوب می‌شود. پرسشنامه دارای 6 بعد حساسیت اخلاقی است که عبارت‌اند از: میزان احترام به استقلال مددجو، میزان آگاهی از نحوه ارتباط با بیمار؛ میزان دانش حرفه‌ای، تجربه مشکلات و کشمکش‌های اخلاقی، به‌کارگیری مفاهیم اخلاقی در تصمیم‌گیری‌های اخلاقی و صداقت و خیرخواهی. در مطالعات گوناگون اعتبار و پایایی این پرسشنامه در ایران تأیید شده است (12 و 20). جهت بررسی دیدگاه پرستاران نسبت به همکاری بین حرفه‌ای از پرسشنامه نگرش جفرسون نسبت به همکاری پزشک-پرستار[4] استفاده شد که در فیلادلفیا و پنسیلوانیا در سال 2001 تهیه شده است. این پرسشنامه دارای 15 سؤال بر اساس مقیاس لیکرت چهارگزینه‌ای (کاملاً موافقم، موافقم، مخالفم و کاملاً مخالفم) است. کیفیت دیدگاه پرستاران نسبت به همکاری بین حرفه‌ای بر اساس امتیازات به‌دست‌آمده در سه سطح ضعیف (15-30)، متوسط (31-45) و خوب (46-60) طبقه‌بندی شد. اعتبار و پایایی این پرسشنامـه در مطالعات متعددی موردبررسی و تأیید قرار گرفته است (22 و 21). جهت روایی ابزار از روش اعتبار صوری و محتوایی استفاده شد. در این پژوهش ابزار مورداستفاده توسط یک تیم 12 نفره متشکل از مدرسان متخصص پرستاری، اساتید پزشکی و روانشناسی موردبررسی و ارزیابی قرار گرفت و نظرات اصلاحی و پیشنهاد‌ها اعمال گردید. پایایی پرسشنامه با روش آلفای کورنباخ و پس از انجام مطالعه مقدماتی بر روی 20 پرستار تعیین شد و ضریب 91/0 برای پرسشنامه حساسیت اخلاقی و ضریب 94/0 برای پرسشنامه همکاری بین حرفه‌ای به دست آمد.
پس از تصویب طرح در معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران و کسب اجازه نمونه‌گیری از ریاست محترم بیمارستان‌ها محققین اقدام به جمع‌آوری داده‌های مطالعه نمودند. لازم به ذکر است که قبل از جمع‌آوری داده‌ها پرسشنامه مطالعه به تأیید علمی رسید و اجازه اخلاقی نمونه‌گیری نیز از کمیته منطقه‌ای اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران کسب شد. برای جمع‌آوری داده‌ها ابتدا پرستاران واجد معیارهای ورود مطالعه، شناسایی شد. در ابتدا همه پرستاران از هدف انجام این پژوهش آگاه شدند و قبل از دریافت پرسشنامه، فرم رضایت‌نامه اخلاقی را پر کردند و سپس به آن‌ها اطمینان داده شد که اطلاعات حاصل کاملاً محرمانه بوده و در اختیار هیچ شخصی قرار داده نخواهد شد و همچنین جهت حصول اطمینان از رعایت نکات اخلاقی، پرسشنامه‌ها به‌صورت بی‌نام بین پرستاران توزیع گردید تا خود تکمیل نمایند و به محققین پس دهند.
جهت دستیابی به نتایج پژوهش، داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 17 مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. از آزمون کلموگروف اسمیرنوف جهت بررسی نرمال بودن داده‌ها استفاده شد. جهت بررسی رابطه بین حساسیت اخلاقی و همکاری بین حرفه‌ای پرستاران از آزمون همبستگی پیرسون استفاده گردید. سطح معناداری در تمام آزمون‌ها 05/0 در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
یافته‌ها نشان داد که میانگین سنی پرستاران 99/7±97/26 سال بود. همچنین میانگین ساعت کاری پرستاران در ماه 13/22 ± 3/116 و میانگین ساعت اضافه‌کار آنان 99/9±7/54 بود. سایر ویژگی‌های دموگرافیک در جدول شماره 1 آورده شده است.
جدول (1): توزیع متغیرهای دموگرافیک پرستاران
| درصد | فراوانی | گروه‌ها | متغیر |
| 39/33 | 59 | مرد | جنس |
| 60/67 | 91 | زن | |
| 89/33 | 134 | کارشناسی | تحصیلات |
| 7/33 | 11 | کارشناسی ارشد | |
| 3/33 | 3 | دکتری | |
| 93/33 | 140 | پرستار | سمت شغلی |
| 2/67 | 4 | سرپرستار | |
| 4 | 6 | استف (پرستار صبح ثابت) | |
| 57/33 | 86 | اورژانس | بخش کاری |
| 13/33 | 20 | داخلی | |
| 9/33 | 14 | جراحی | |
| 13/33 | 20 | ویژه | |
| 6/67 | 10 | کودکان | |
| 17/33 | 26 | 1-2 سال | سابقه کار |
| 34 | 51 | 5-2 سال | |
| 25/33 | 38 | 10-5 سال | |
| 23/34 | 35 | بیشتر از 10 سال |
اکثر پرستاران (67/82 درصد) حساسیت اخلاقی زیادی داشتند. همچنین اکثر پرستاران (33/81 درصد) همکاری حرفه‌ای بالایی داشتند. این در حالی است که 67/0 درصد پرستاران حساسیت اخلاقی کم و 67/18 درصد همکاری بین حرفه‌ای پایین داشتند (جدول شماره 2).
جدول (2): توزیع رتبه‌بندی نمره حساسیت اخلاقی و همکاری بین حرفه‌ای در پرستاران
| درصد | فراوانی | حساسیت اخلاقی |
| 0/67 | 1 | کم (50-0) |
| 16/67 | 25 | متوسط (75-51) |
| 82/67 | 124 | زیاد (100-76) |
| درصد | فراوانی | همکاری بین حرفه‌ای |
| 18/67 | 28 | کم (30-15) |
| 0 | 0 | متوسط (45-31) |
| 81/33 | 122 | زیاد (60-46) |
| 100 | 150 | جمع کل |
نتایج آنالیز همبستگی پیرسون رابطه آماری معناداری بین نمره حساسیت اخلاقی و همکاری بین حرفه‌ای در پرستاران نشان نداد (125/0=P) (جدول شماره 3).
جدول (3): همبستگی نمره حساسیت اخلاقی و همکاری بین حرفه‌ای در پرستاران
| حساسیت اخلاقی | متغیر |
| 0/215= r 0/125= p |
همکاری بین حرفه‌ای |
بحث و نتیجه‌گیری
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که اکثر پرستاران همکاری بین حرفه‌ای زیادی داشتند. همسو با نتایج مطالعه حاضر در مطالعه پریزاد و همکاران (2021) پرستاران با پزشکان همکاری خوبی در بخش‌های مراقبت ویژه داشتند (22). نتایج مطالعه اوکانور[5] و همکاران (2016) نشان داد که کار گروهی و همکاری بین حرفه‌ای در پرستاران با پزشکان کم است که باعث می‌شود بیماران در معرض خطر قابل‌توجهی قرار گیرند (23). در پژوهش پاسیار و همکاران، دیدگاه پرستاران مشارکت‌کننده را نسبت به همکاری بین حرفه‌ای متوسط گزارش کردند (24). مطالعه‌ای مروری نشان داد که 37 درصد از خطاها و اشتباهات منجر به آسیب به بیمار ناشی از ضعف در ارتباط و همکاری بین حرفه‌ای پزشکان و پرستاران است (25). ذکر این نکته ضروری است که نمونه‌های مطالعه حاضر، پرستاران شاغل در بیمارستان‌های تابعه دانشگاه آزاد بودند و ازآنجایی‌که تعداد بیماران در این مراکز درمانی کم است، لذا سبب حجم کاری کم و ارتباط بهتر بین حرفه‌ای می‌شود و می‌تواند عاملی مهم در تبیین مغایرت نتایج مطالعه ما با یافته‌های سایر تحقیقات انجام شده باشد.
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که پرستاران دارای حساسیت اخلاقی زیاد هستند. یافته‌های مطالعه‌ای که به بررسی حساسیت اخلاقی و ارتباط آن با مشخصات فـردی و شغلی 200 پرستار شاغل در بخش‌های داخلی بیمارستان‌های تبریز پرداخته بود حاکی از آن است که حساسیت اخلاقی پرستاران در سطح متوسط قرار دارد و نمره آنان در بعد احترام به استقلال مددجو پایین بود (26). همچنین نتایج مطالعه شریفی و همکارانش در سال 1399 در شهر کاشان نشان داد که حساسیت اخلاقی پرستاران در حد متوسط بود (27). یافته‌های مطالعه‌ای دیگر نشان داد که 77 درصد پرستاران شاغل در بیمارستان شهید مدنی خرم‌آباد حساسیت اخلاقی متوسط داشتند (13). در توجیه این اختلافات می‌توان بیان کـرد که پرستاران حساسیت اخلاقی خود را با شیوه‌های متفاوتی نشان می‌دهند و مهم‌تر از همه، این مسئله است که حساسیت اخلاقی، پدیده پیچیده‌ای است که عوامل متعددی در آن نقش دارند.
همچنین نتایج پژوهش ما رابطه آماری معناداری بین نمره حساسیت اخلاقی و همکاری بین حرفه‌ای در پرستاران را نشان نداد. در جستجوی متون، مطالعه‌ای که این دو متغیر را در کنار هم بررسی کند، یافت نشد. بااین‌حال چنین می‌توان بیان کرد که حساسیت اخلاقی یکی از ارکانی است که می‌تواند بر روی مراقبت تأثیر بگذارد. به‌طوری‌که هر چه پرستاران حساسیت اخلاقی بالاتری داشته باشند مراقبت بهتری صورت می‌گیرد. همچنین همکاری بین حرفه‌ای ازجمله استراتژی‌های کلیدی در ارتباطات محسوب می‌شود که خطاهای وارده بر بیمار را به حداقل می‌رساند (28). لذا نقش آن به لحاظ سهیم شدن پزشکان و پرستاران در تصمیم‌گیری و تأثیر آن بر بیمار و کاهش ایجاد ناخوشی در وی اهمیت بسزایی دارد. برای هر همکاری بین تیمی در حد متوسط یا ضعیف، موانعی برای آن در نظر گرفته شده است که باید مرتفع گردد.
پاسخگویی به نیازهای مختلف و پیچیده بیماران در گرو حضور سیستم مراقبتی پویا می‌باشد که تمام مشاغل و عناصر درگیر در آن واجد عملکرد تیمی و حساسیت اخلاقی می‌باشند. ازآنجایی‌که کیفیت همکاری بین حرفه‌ای در بین مشاغل مراقب سلامت عامل تعیین‌کننده ایی در امر ایمنی و کیفیت مراقبت از بیماران می‌باشد ازاین‌رو اتخاذ راهکارهای مناسب ازجمله آموزش‌های مستمر، مشاوره‌های شغلی اخلاقی، کارگاه‌های عملی، سازوکارهای انگیزش و تقویتی به بهبود و ارتقای حساسیت اخلاقی و همکاری بین حرفه‌ای دست پیدا کرد.
محدودیت‌های پژوهش
از محدودیت‌های مطالعه حاضر می‌توان به حجم نمونه کم اشاره کرد، لـذا پیشـنهاد می‌شود مطالعـــات مشـــابهی بـا حجـم نمونـه بـالاتر انجام شود. همچنین اطلاعات جمع‌آوری‌شده در ایــن مطالعــه بر اســاس خــود گــزارش دهــی پرستاران بـود بنابراین می‌توان در مطالعات بعدی از روش‌های دیگــر ارزیــابی ماننـــد مشـــاهده رفتـــار و یـا چک‌لیست استفاده کرد. همچنین احتمال همکاری کم مشارکت‌کنندگان وجود داشت که با توضیح دقیق در مورد اهداف پژوهش همکاری آنان جلب شد.
تشکر و قدردانی
این مقاله برگرفته از طرح پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران است که حمایت مالی و معنوی طرح تحقیقاتی را بر عهده داشتند. از تمام پرستاران شرکت‌کننده در مطالعه قدردانی می‌شود.
تعارض منافع
هیچ‌گونه تضاد و تعارض منافعی در خصوص پژوهش انجام شده حاضر وجود نداشت.
ملاحظات اخلاقی:
این مطالعه در شورای پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران با کد اخلاق IR.IAU.PS.REC.1402.207 تصویب شده است.
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که اکثر پرستاران همکاری بین حرفه‌ای زیادی داشتند. همسو با نتایج مطالعه حاضر در مطالعه پریزاد و همکاران (2021) پرستاران با پزشکان همکاری خوبی در بخش‌های مراقبت ویژه داشتند (22). نتایج مطالعه اوکانور[5] و همکاران (2016) نشان داد که کار گروهی و همکاری بین حرفه‌ای در پرستاران با پزشکان کم است که باعث می‌شود بیماران در معرض خطر قابل‌توجهی قرار گیرند (23). در پژوهش پاسیار و همکاران، دیدگاه پرستاران مشارکت‌کننده را نسبت به همکاری بین حرفه‌ای متوسط گزارش کردند (24). مطالعه‌ای مروری نشان داد که 37 درصد از خطاها و اشتباهات منجر به آسیب به بیمار ناشی از ضعف در ارتباط و همکاری بین حرفه‌ای پزشکان و پرستاران است (25). ذکر این نکته ضروری است که نمونه‌های مطالعه حاضر، پرستاران شاغل در بیمارستان‌های تابعه دانشگاه آزاد بودند و ازآنجایی‌که تعداد بیماران در این مراکز درمانی کم است، لذا سبب حجم کاری کم و ارتباط بهتر بین حرفه‌ای می‌شود و می‌تواند عاملی مهم در تبیین مغایرت نتایج مطالعه ما با یافته‌های سایر تحقیقات انجام شده باشد.
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که پرستاران دارای حساسیت اخلاقی زیاد هستند. یافته‌های مطالعه‌ای که به بررسی حساسیت اخلاقی و ارتباط آن با مشخصات فـردی و شغلی 200 پرستار شاغل در بخش‌های داخلی بیمارستان‌های تبریز پرداخته بود حاکی از آن است که حساسیت اخلاقی پرستاران در سطح متوسط قرار دارد و نمره آنان در بعد احترام به استقلال مددجو پایین بود (26). همچنین نتایج مطالعه شریفی و همکارانش در سال 1399 در شهر کاشان نشان داد که حساسیت اخلاقی پرستاران در حد متوسط بود (27). یافته‌های مطالعه‌ای دیگر نشان داد که 77 درصد پرستاران شاغل در بیمارستان شهید مدنی خرم‌آباد حساسیت اخلاقی متوسط داشتند (13). در توجیه این اختلافات می‌توان بیان کـرد که پرستاران حساسیت اخلاقی خود را با شیوه‌های متفاوتی نشان می‌دهند و مهم‌تر از همه، این مسئله است که حساسیت اخلاقی، پدیده پیچیده‌ای است که عوامل متعددی در آن نقش دارند.
همچنین نتایج پژوهش ما رابطه آماری معناداری بین نمره حساسیت اخلاقی و همکاری بین حرفه‌ای در پرستاران را نشان نداد. در جستجوی متون، مطالعه‌ای که این دو متغیر را در کنار هم بررسی کند، یافت نشد. بااین‌حال چنین می‌توان بیان کرد که حساسیت اخلاقی یکی از ارکانی است که می‌تواند بر روی مراقبت تأثیر بگذارد. به‌طوری‌که هر چه پرستاران حساسیت اخلاقی بالاتری داشته باشند مراقبت بهتری صورت می‌گیرد. همچنین همکاری بین حرفه‌ای ازجمله استراتژی‌های کلیدی در ارتباطات محسوب می‌شود که خطاهای وارده بر بیمار را به حداقل می‌رساند (28). لذا نقش آن به لحاظ سهیم شدن پزشکان و پرستاران در تصمیم‌گیری و تأثیر آن بر بیمار و کاهش ایجاد ناخوشی در وی اهمیت بسزایی دارد. برای هر همکاری بین تیمی در حد متوسط یا ضعیف، موانعی برای آن در نظر گرفته شده است که باید مرتفع گردد.
پاسخگویی به نیازهای مختلف و پیچیده بیماران در گرو حضور سیستم مراقبتی پویا می‌باشد که تمام مشاغل و عناصر درگیر در آن واجد عملکرد تیمی و حساسیت اخلاقی می‌باشند. ازآنجایی‌که کیفیت همکاری بین حرفه‌ای در بین مشاغل مراقب سلامت عامل تعیین‌کننده ایی در امر ایمنی و کیفیت مراقبت از بیماران می‌باشد ازاین‌رو اتخاذ راهکارهای مناسب ازجمله آموزش‌های مستمر، مشاوره‌های شغلی اخلاقی، کارگاه‌های عملی، سازوکارهای انگیزش و تقویتی به بهبود و ارتقای حساسیت اخلاقی و همکاری بین حرفه‌ای دست پیدا کرد.
محدودیت‌های پژوهش
از محدودیت‌های مطالعه حاضر می‌توان به حجم نمونه کم اشاره کرد، لـذا پیشـنهاد می‌شود مطالعـــات مشـــابهی بـا حجـم نمونـه بـالاتر انجام شود. همچنین اطلاعات جمع‌آوری‌شده در ایــن مطالعــه بر اســاس خــود گــزارش دهــی پرستاران بـود بنابراین می‌توان در مطالعات بعدی از روش‌های دیگــر ارزیــابی ماننـــد مشـــاهده رفتـــار و یـا چک‌لیست استفاده کرد. همچنین احتمال همکاری کم مشارکت‌کنندگان وجود داشت که با توضیح دقیق در مورد اهداف پژوهش همکاری آنان جلب شد.
تشکر و قدردانی
این مقاله برگرفته از طرح پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران است که حمایت مالی و معنوی طرح تحقیقاتی را بر عهده داشتند. از تمام پرستاران شرکت‌کننده در مطالعه قدردانی می‌شود.
تعارض منافع
هیچ‌گونه تضاد و تعارض منافعی در خصوص پژوهش انجام شده حاضر وجود نداشت.
ملاحظات اخلاقی:
این مطالعه در شورای پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران با کد اخلاق IR.IAU.PS.REC.1402.207 تصویب شده است.
فهرست منابع
1. Khazaee-Pool M, Zarghani M. The Position of Interdisciplinary Studies in Medical Sciences and Health System in Iran; Where Are We and Where Will We Go? A Policy Brief. J Mazandaran Univ Med Sci 2023;33(221):179-18. (Persian) [Google Scholar]
2. Jafaei Dalooei R, Karimi Moonaghi H, Yamani N, Irajpoor A R, Saadatyar F S. Interprofessional Education: the Strategy to Improve Health Care. Res Med Edu 2015;7(1):54-62. (Persian). [DOI:10.18869/acadpub.rme.7.1.54]
3. Nickelsen NCM, Elkjaer B. Shifting boundaries in telecare-the nurse-doctor relationship. J Workplace Learn 2017;29(7/8):588-600. [DOI:10.1108/JWL-03-2017-0024]
4. Chua WL, Legido-Quigley H, Jones D, Hassan NB, Tee A, Liaw SY. A call for better doctor-nurse collaboration: A qualitative study of the experiences of junior doctors and nurses in escalating care for deteriorating ward patients. Aust Crit Care 2020;33(1):54-61. [DOI:10.1016/j.aucc.2019.01.006] [PMID]
5. Lee Y-J, Hwang J-I. Relationships of Nurse-Nurse Collaboration and Nurse-Physician Collaboration with the Occurrence of Medical Errors. J Korean Acad Nurs Adm 2019;25(2):73-82. [DOI:10.11111/jkana.2019.25.2.73]
6. House S, Havens D. Nurses' and physicians' perceptions of nurse-physician collaboration: a systematic review. J Nurs Admin 2017;47(3):165-71. [DOI:10.1097/NNA.0000000000000460] [PMID]
7. Xue Y, Ye Z, Brewer C, Spetz J. Impact of state nurse practitioner scope-of-practice regulation on health care delivery: Systematic review. Nurs Outlook 2016;64(1):71-85. [DOI:10.1016/j.outlook.2015.08.005] [PMID]
8. Keshmiri F. Assessment of the interprofessional collaboration of healthcare team members: validation of Interprofessional Collaborator Assessment Rubric (ICAR) and pilot study. J Milit Med 2019;21(6):647-56. (Persian) [Google Scholar]
9. Van Der Zande M, Baart A, Vosman F. Ethical sensitivity in practice: finding tacit moral knowing. J Adv Nurs 2014;70(1):68-76. [DOI:10.1111/jan.12154] [PMID]
10. Farasatkish R, Shokrollahi N, Zahednezhad H. Critical care nurses' moral sensitivity in Shahid Rajaee Heart Center Hospital. Iran J Cardiovasc Nursing 2015;4(3):36-45. (Persian) [Google Scholar]
11. Nazan Kilic Akca PhD R, Simsek N, Dilek Efe Arslan PhD R, Senturk S, Akca D. Moral sensitivity among senior nursing students in Turkey. Int J Caring Sci 2017;10(2):1031. [Google Scholar]
12. Izadi A, Imani H, Noughabi F, Hajizadeh N, Naghizadeh F. Moral sensitivity of critical care nurses in clinical decision making and its correlation with their caring behavior in teaching hospitals of Bandar Abbas in 2012. Iran J Med Ethics Hist Med 2013;6(2):43-56. (Persian) [Google Scholar]
13. dalvand S, Khodadadi B, Niksima SH, Ghanei Gheshlagh R, Shirzadegan R. Moral of nurses in Shahid Madani hospital of Khorramabad in 2017. SJNMP. 2017;3(2):38-48. [Persian]. [DOI:10.29252/sjnmp.3.2.38]
14. Yeom H-A, Ahn S-H, Kim S-J. Effects of ethics education on moral sensitivity of nursing students. Nurs Ethics 2017;24(6):644-52. [DOI:10.1177/0969733015622060] [PMID]
15. Milliken A. Nurse ethical sensitivity: An integrative review. Nurs Ethics 2018;25(3):278-303. [DOI:10.1177/0969733016646155] [PMID]
16. Lee HL, Huang S-H, Huang C-M. Evaluating the effect of three teaching strategies on student nurses' moral sensitivity. Nurs Ethics 2017;24(6):32-43. [DOI:10.1177/0969733015623095] [PMID]
17. Maddineshat M, Yousefzadeh MR, Mohseni M, Maghsoudi Z, Ghaffari ME. Teaching ethics using games: Impact on Iranian nursing students' moral sensitivity. Ind Med Ethics 2019;4(1):14-20. [DOI:10.20529/IJME.2018.056] [PMID]
18. Lützén K, Nordin C, Brolin G. Conceptualization and instrumentation of nurses' moral sensitivity in psychiatric practice. Int J Methods Psychiatr Res 1994;4(4):241-48. [DOI:10.1037/t60329-000]
19. Comrie RW. Identifying and measuring baccalaureate and graduate nursing students' moral sensitivity [dissertation]. South Illinois Univ Carbondale;2006. [Google Scholar]
20. Hassanpoor M, Hosseini M, Fallahi Khoshknab M, Abbaszadeh A. Evaluation of the impact of teaching nursing ethics on nurses' decision making in Kerman social welfare hospitals in 2011. Iran J Med Ethics Hist Med 2011;4(5):58-64. (Persian). [Google Scholar]
21. Hojat M, Mangione S, Kane GC, Gonnella JS. Relationships between scores of the Jefferson scale of physician empathy (JSPE) and the interpersonal reactivity index (IRI). Med Teacher 2005;27(7):625-8. (Persian). [DOI:10.1080/01421590500069744] [PMID]
22. Parizad N, Lopez V, Jasemi M, Gharaaghaji Asl R, Taylor A, Taghinejad R. Job stress and its relationship with nurses' autonomy and nurse-physician collaboration in intensive care unit. J Nurs Manag 2021;29(7):2084-91. [DOI:10.1111/jonm.13343] [PMID]
23. O'connor P, O'dea A, Lydon S, Offiah g, Scott J, Flannery A, et al. A mixed-methods study of the causes and impact of poor teamwork between junior doctors and nurses. Int J Qual Health Care 2016;28(3):339-45. [DOI:10.1093/intqhc/mzw036] [PMID]
24. Pasyar N, Sharif F, Rambod M. Nurses and Physicians' Collaborative Behaviors in Intensive Care Units. Sadra Med Sci J 2017;5(4):239-250. (Persian) [Google Scholar]
25. DeKeyser Ganz F, Engelberg R, Torres N, Curtis JR. Development of a Model of Interprofessional Shared Clinical Decision Making in the ICU: A Mixed-Methods Study. Crit Care Med 2016;44(4):680-9. [DOI:10.1097/CCM.0000000000001467] [PMID]
26. Amiri E, Ebrahimi H, Vahidi M, Asghari Jafarabadi M, Namdar Areshtanab H. Moral sensitivity and its relationship with demographic and professional characteristics of nurses working in medical wards of hospitals affiliated to Tabriz University of Medical Sciences. Hayat 2017; 23(4): 295-306. (Persian) [Google Scholar]
27. Sharifi N, Gilasi H, Gholami H, Sharifi A, Norouz H. Moral sensitivity of nurses working in hospitals affiliated to Kashan University of Medical Sciences. Feyz 2020;24(6):685-690. (Persian) [Google Scholar]
28. Aghamohammadi D, Dadkhah B, Aghamohammadi M, Nasiri E. Inter Professional Collaboration: Attitude of Nurses and Physicians of Ardabil's Intensive Care Units. J Health Care 2018;20(1):18-29. (Persian). [DOI:10.29252/jhc.20.1.18]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
اطلاعات تماس
آدرس مکاتبه: آذربایجان غربی، ارومیه، بلوار رسالت، خیابان جهاد، کوی اورژانس، معاونت تحقیقات و فناوری
صندوق پستی : ۱۱۳۸
کد پستی : ۵۷۱۴۷۸۳۷۳۴
تلفن : 31937415-۰۴۴
فاکس : 32233009-۰۴۴
پست الکترونیک :
unmf
umsu.ac.ir , j.nur.midgmail.com
